اختصاص «ملک عظیم» به اهل بیت (ع) با توجه به قرآن و روایات

خداوند متعال در آیه ی 54 سوره ی مبارکه ی نساء می فرماید:

"ام یحسدون الناس  علی ما آتاهم الله  من فضله فقد آتینا آل ابراهیم  الکتاب و الحکمه و آتینا هم ملکا عظیما"

می فرماید، آیا جا دارد که مردم حسد بورزند نسبت به کسانی  که مورد فضل خدا قرار گرفته اند و بکوشند که آن فضل و نعمت خدا داده را از دست آن ها بگیرند؟! آیا مردم می توانند کسی را که خدا خواسته بلندش کند، پایین بیاورند؟! کسی را که خدا عزیز کرده، ذلیل کنند؟! دری را که باز کرده؛ ببندند؟! این ممکن نیست.  

"و ان یمسسک الله بضر فلا کاشف له الا هو و ان یردک بخیر فلا راد لفضله" (یونس /107)

«اگر خدا به تو زیانی برساند جز او کسی قادر بر رفع آن نخواهد بود و اگر بخواهد به تو خیر برساند، احدی توانایی جلوگیری از آن را نخواهد داشت».

"فقد آتینا آل ابراهیم  الکتاب و الحکمه"

«ما به آل ابراهیم کتاب داده ایم. هم شریعت به دست آن ها ابلاغ شده است و هم به آن ها حکمت داده ایم».

آنها را عالم به حقایق و اسرار عالم هستی ساخته ایم و علاوه بر کتاب و حکمت:

"آتینا هم ملکا عظیما"

«ما به آن ها پادشاهی بزرگ و سلطنت عظیم داده ایم».

می فرماید، ما به آل ابراهیم که محسود مردم واقع شده اند این سه نعمت را داده ایم؛ کتاب و حکمت و ملک عظیم. کتاب همان شرایع و برنامه های زندگی به نام دین است که به وسیله ی آل ابراهیم به مردم رسیده است. حکمت هم احاطه ی علمی به حقایق هستی و اسرار جهان است. درباره ی ملک عظیم و سلطنت بزرگ که به آن ها داده شده است نیز در روایات زیادی که ما ذیل این آیه داریم، اهل بیت علیهم السلام فرموده اند: آل ابراهیم ما هستیم که محسود مردم  واقع شده ایم. کسانی که بخواهند، می توانند در تفسیر نورالثقلین و تفسیر برهان و بصائر الدرجات آن روایات را ذیل همین آیه ببینند که فرموده اند:

"نحن الناس المحسودون و الله"

«به خدا قسم آن کسانی که مورد حسد مردم واقع شده اند، ما هستیم».

در ضمن روایتی فرمود:

"الملک لعظیم ان جعل فیهم ائمه من اطاعهم الله و من عصاهم عصی الله فهو الملک العظیم"

«آن سلطنت بزرگی که به آل ابراهیم داده شده، این است که در میان آن ها امامانی قرار داده که هر که آن ها را اطاعت کند، اطاعت خدا را نموده و هرکه آن ها را عصیان کند، عصیان خدا کرده».

سلطنت عظیم همین است که در عالم امکان، قائم الله هستند. اطاعتشان اطاعت خدا و عصیانشان عصیان خدا و استیلایشان استیلای خداست. تصرفشان در  عالم امکان، ظل تصرف ربوبی است. این ملک عظیم است. علاوه بر کتاب و حکمت که به اهل بیت علیهم السلام عنایت شده، ملک عظیم نیز به آن بزرگوار داده شده است.

ملک عظیم فقط به اهل بیت علیهم السلام عطا شده است
در قرآن، کسانی را داریم که خداوند فرموده به آن ها ملک دادیم؛ اما در هیچ جا توصیف به عظیم نشده است. به طالوت ملک داده اند، به داوود علیه السلام ملک داده اند. به سلیمان علیه السلام ملک خارق العاده داده اند. درباره ی طالوت می فرماید: 

"بعث لکم  طالوت ملکا" (بقره/247)

طالوت را ]در شرایط زمانی خاص[ شاه بنی اسرائیل قرار داده است. درباره ی حضرت یوسف علیه السلام هم خواندیم:

"رب قد آتیتنی من الملک"

«خدایا به من ملک دادی»

درباره ی جناب داوود علیه السلام می فرماید:

"و شددنا ملکه و آتینا الحکمه و فصل الخطاب" (ص/20)

«]به داوود[ ملک و سلطنت دادیم و پایه های سلطنتش را محکم کردیم و حکمت و فصل خطاب به او دادیم».

همچنین حضرت سلیمان علیه السلام که ملکش از این ها بالاتر بوده است، از خدا خواست:

"قال رب اغفرلی و هب لی ملکا لا ینبغی لا حد من بعدی" (ص/35)

«گفت: خدایا! به من سلطنتی بده که کسی بعد از من شایسته ی آن نباشد..»

ملک در هیچ یک از این موارد توصیف به عظیم نشده است. این مطلب باید تذکر داده شود که حضرت سلیمان از خدا می خواهد ملکی به من بده از من احدی شایسته ی آن نباشد. این از باب بخل نیست که بگوییم از خدا سلطنتی خواسته که دیگران نداشته باشند. چرا نداشته باشند؟ منظور این نیست.

علی بن یقطین، درباره ی همین مطلب از امام موسی کاظم علیه السلام سوال می کند که منظور چیست که سلیمان از خدا سلطنتی خواسته که:

"لاینبغی لاحد من بعدی"

فرمود: سلیمان از خدا سلطنتی خارق العاده خواسته است. یعنی هرکس تا روز قیامت درباره ی ملک سلیمان بیندیشد، باورش بشود که این ملک، ملک بشری و عادی نبوده بلکه یک سلطنت خارق العاده ی الهی بوده است.

"لاینبغی لاحد"

یعنی طوری باشد که احدی بعد از من شک و تردید در خارق العاده بودن آن نداشته باشد. همه ی مردن باورشان بشود که چنین سلطنتی، سلطنت بشری عادی نبود بلکه سلطنت خارق العاده ی الهی بوده است، نه اینکه (العیاذ بالله)، حضرت سلیمان، پیامبر بزرگوار خدا بخل ورزیده که کسی پس از او به این مقام نرسد. خیر، دیگران هم برسند اما همه بفهمند که سلطنت او یک سلطنت اکتسابی بشری نبوده است. چون معلوم است هیچ بشری عادتا نمی تواند سلطنتی به دست بیاورد که بر جن و انس و وحش و طیر و عوامل طبیعی از ابر و باد مسلط باشد و تا روز قیامت احدی نخواهد توانست به چنین ملک و حکومتی دست یابد، مگر به اذن خدا که برای حضرت بقیه الله الاعظم عجل الله تعالی فرجه الشریف محقق خواهد شد و لذا حضرت امام کاظم علیه السلام ذیل این آیه فرموده اند، مراد این است که کسی بعد از من در این شک نداشته باشد که ملکه من، ملک الهی بوده است نه اینکه بعد از من به چنین ملکی نرسد و منحصر به من باشد. حاصل آن که چنین ملکی واقعا  ملک عظیمی بوده است ولی در عین حال خدا  آن را توصیف به عظیم نکرده است اما وقتی به ملک آل ابراهیم می رسد، با صراحت توصیف به عظیم می کند و می فرماید:

"آتینا هم ملکا عظیما"

ما به آل ابراهیم که همان اهل بیت علیهم السلام  هستند ( به بیان خودشان) ملک عظیم دادیم. یعنی مطاع مطلقشان کردیم که همه ی عالم، مطیع فرمان آنان باشند.

منـابـع

کلیــد واژه هــا