تفسیر سوگند به زمین در قرآن

کره مسکونی زمین که دارای عالیترین شرایط حیات و زندگی است از جمله چیزهایی است که مورد سوگند قرآن مجید قرار گرفته و این معنی در دو جای این کتاب مقدس آمده است که در یک مود به طور مستقل و بدون قید وشرط، و در مورد دیگر با قید مورد سوگند قرار گرفته، که به ترتیب عبارتند از:

1. "و الارض و ما طحیها"، (شمس/ آیه 6: سوگند به زمین و آن که آن را بگسترد» که جمله "ما وطحیها"، سوگند مستقلی است. در واقع سوگند به خداوند است که زمین را گسترده است.

2. "ولارض  ذات آلصدع"، (طارق/آیه 12: سوگند به زمین صاحب شکاف).

این دو آیه از جمله آیات سوگند قرآن مجید است که از اختلاف نظر مفسران دور بوده و همه اتفاق دارند که مقصود، سوگند به زمین است. از آنجا که معنی آیه ی اول واضح است، آوردن نظر مفسران که در ذیل آن بیان گردیده لزومی ندارد. در مورد آیه دوم نظر پاره ای از آنان را می بینیم.

ابوالفتوح رازی در تفسیر خود می نویسد: "و الارض ذات الصدع" یعنی به حق زمین که دارای شکاف است، یعنی به وسیله ی گیاهان و درختان و جویها شکافته می شود. همچنان که در قرآن دارد: "ثم شـــققنا الارض شقا"، (عبس/آیه 26: پس شکافتیم زمین را شکافتنی).

ابی السعود نیز می گوید: مراد سوگند به زمین است که به واسطه ی گیاهان شکافته می شود و یا آنکه «صدع» مصدر مبنی بر مفعول است که عبارتست از شکافته شدن زمین به وسیله گیاهان نه به واسطه ی چشمه ها.

شیخ محمد عبده می گوید: «صدع» یعنی گیاه بدین جهت که زمین را می شکافد، و بهترین چیزی که نفس انسانی در مورد زمین متوجه آن می شود همان گیاه آن است.

مرحوم شیخ طوسی از ابن عباس، قتاده، ضحاک و ابن زید همین معنی را در مورد آیه نقل نموده است. بحرانی نیز می گوید "ذات الصدع" یعنی صاحب گیاه. مراغی در تفسیر خود می گوید: سوگند به زمین که به وسیله ی نبات و درخت ها  ومیوه ها  و آنچه حیات انسانها و حیواناتشان به آنها بستگی دارد، شکافته  می شود و این در سرزمین های بی آب و علف و بی حاصل است و نظیر این آیه  است، آیه ی "و شققنا الارض شقا".

مرحوم طبرسی نیز می نویسد: "ذات الصدع"، یعنی به وسیله گیاه، زمین شکافته می شود و گیاهان و درختها از آن خارج می شود. مرحوم علامه طباطبایی نیز آیه را به همین نحو تفسیر نموده و می فرمایند: "صدع" یعنی انشقاق و شکافتن زمین به وسیله نبات.

صاحب تفسیر نوین می نویسد «خداوند زمین را بعد از انسان آفریده است که شکافته می شود. از نعمتهای بزرگ پروردگار همین خاصیت برای زمین است که هر گیاه بسیار ضعیفی به سهولت زمین را می شکافد و سر بر می زند و نیز با فشار آب،  شکافته می گردد و چشمه ها پدید می آید، یا پبشتر آن را می شکافد و قنات و چاه احداث می می شوند و یا کشت و زرع می نماید.» مرحوم فیض در تفسیر خود می گوید: "ذات الصدع" را به "ذات النبات" معنی کرده اند، ولی من می گویم: سوگند به زمین که به وسیله ی چشمه ها شکافته می شود. دیگر مفسران نیر بیاناتی به همین مضمون در تفسیر خود آورده اند.

منـابـع

کلیــد واژه هــا