در پس پرده بودن خداوند، در مکتب خلفا

«دارمی» در باب الاحتجاب، سه روایت از پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم روایت می کند:

* از «جابر انصاری» روایت کرده است که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: "ما کلم الله أحدا قط إلا من وراء حجاب"، «هرگز خداوند با کسی مکالمه نفرموده مگر از پس پرده حجاب.» در این جمله به آیه کریمه زیر اشاره شده است: "و ما کان لبشر أن یکلـمه  الله إلا وحیا أو من وراء حجاب" ( سوره شوری /آیه51). معنای لغوی آیه چنین است: «هیچ بشری را نمی رسد که خداوند با او مکالمه کند، مگر به وسیله وحی یا از پس پرده حجاب.»

* از «ابوموسی اشعری» روایت می کند که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: «آتش، حجاب پروردگار است.»

* از «زراره بن اوفی» روایت کرده است: «پیامبر از جبرئیل پرسید آیا پروردگار  خود را دیده ای؟ جبرئیل گفت: ای محمد! بین من و او هفتاد حجاب از نور هست که اگر به اولین حجاب او نزدیک شوم، خواهم سوخت.»

گذشته از این احادیث، از «عبدالله بن عمر» نیز نقل می کند که گفت: «خداوند از بندگانش در پس حجاب آتش و ظلمت و نور پنهان است.» و اقوالی دیگر از صحابه در این باره نقل کرده سپس می گوید: «روایت خبر جبرئیل دلالت دارد بر اینکه خداوند در پس پرده حجاب قرار داشته، و از مخلوقاتش جدا می باشد. و چنانچه خداوند با مردم در همه جا بود، در پس حجاب بودن وی معنی نداشت.» ضمنا از جمله آیاتی که دانشمندان مکتب خلفا به آنها استدلال کرده اند این آیه است: "کلا إنهم عن ربهم یومئذ لمحجوبون" (سوره مطفضین / آیه 15). معنای لغوی این آیه چنین  است: «چنین نیست که می پندارند؛ بلکه آنها از پروردگارشان محجوب می باشند.»

در این باره «فخر رازی» در تفسیر این آیه می گوید: «واجب است این آیه را چنین معنی کنیم که کفار از رویت پروردگار محجوب هستند.»
و از «مقاتل» نقل می کند که گفت: «معنای این آیه چنین است: بعد از محشر و حساب، کفار خدا را نمی بیند و مومنان پروردگار را می بینند.»
و از «مالک بن انس»، امام مالکی ها، نقل کرده است که گفت: «چون خداوند از دشمنانش در حجاب می شود، برای دوستانش تجلی می نماید تا او را ببینند.»
و از «محمدبن ادریس»، امام شافعی ها، نقل کرده که در تفسیر آیه گفته است: «اینکه خداوند از راه غضب از دشمنانش در حجاب می باشد، دلالت بر این دارد که از راه رضامندی، دوستانش او را می بینند.»
«ابن کثیر» نیز در تفسیر آیه، همین معنی را اختیار کرده و استدلال شافعی را در معنای آیه تحسین کرده است. چنین بود سخن دانشمندان مکتب خلفا، در استدلال بر حجاب داشتن خدا، و به خصوص استدلال به آیه "کلا إنهم عن ربهم یومئذ لمحجوبون."

منـابـع

کلیــد واژه هــا