شرایط اعجاز درباره قرآن

حقیقت اعجاز جز این نیست که مدعی نبوت عمل خارق العاده ای را انجام دهد و دیگران را برای مبارزه و مقابله با آن دعوت کند و آنان از مقابله با آن عاجز و ناتوان باشند. در این تعریف کوتاه برای اعجاز، حدود و قیودی گفته شده که همگی درباره قرآن محقق می باشد.

1-  ادعاء نبوت
ضرورت و بداهت و آیات زیادی از قرآن گواهی میدهد که پیامبر اسلام (ص) خود را پیامبر آسمانی خوانده و نیز خود را خاتم پیامبران معرفی نموده است. وی به فرمان خداوند، جهانیان را با جمله زیر مورد خطاب قرار داده و فرمود:
"قل یا ایها النــاس انی رسول الله الیکم جمیعا" ( سوره اعراف /آیه 58)، «بگو ای مردم من فرستاده خدا به سوی همگی شما هستم.» بنابراین نخستین شرط اعجاز که همان ادعاء رسالت و سفارت از جانب خدا است درباره پیامبر (ص) محقق بوده، وجای تردید نیست.

2- دعوت به مقابله
او از نخستین روزی که نبوت خویش را اعلام نموده، و سند نبوت خود را کتاب آسمانی معرفی کرد، همه جهانیان را برای مقابله و معارضه با آن دعوت نمود، نه تنها آنان را دعوت به مقابله کرد بلکه آنان را برای مبارزه تشویق و تحریک نمود، و در دعوت به مقابله و «تحدی» رموزی را به کار برد که روح حماسی و مبارزه جوئی آنان را تحریک نمود تا به فکر معارضه بیفتند و پس از عجز و ناتوانی مطمئن گردند که این کلام، مخلوق اندیشه بشر و آفریده  قوای محدوده انسانی نیست. قرآن مجید از طرق گوناگونی آنان را برای معارضه تشویق و تحریک کرد. برای نخستین بار در محیط حجاز که مرکز سخن و خطابه و شعر و ادب بود و استادان سخن و بلاغت در آن بسیار بودند، اعلام کرد که اگر جهانیان جمع شوند که کتابی مانند قرآن بیاورند نمی توانند هرچه هم به کمک یکدیگر بشتابند.(سوره اسراء / آیه 88).

نکته تحریک کننده در آیه این است که نه تنها عرب عصر رسالت را دعوت به مبارزه کرد و از عجز و ناتوانی آنان گزارش داد بلکه همه جهانیان را تا روز رستاخیز به صحنه نبرد و مبارزه طلبید، و از عجز و ناتوانی همه جهانیان تا جهان باقی است خبر داد. بطور مسلم یک چنین تعبیر، شوری در میان عرب و ملل جهان برمی انگیزد، و برای حفظ مقام و موقعیت خود ناچار می شوند که بپا خیزند که کتابی بسان کتاب او بیاورند. او در مرتبه دوم برای تحریک استادان سخن و پی افکنان فصاحت و بلاغت به مقابله و مبارزه، شیوه «تحدی» و مبارزه جوئی را دگوگون کرد و گفت نه تنها شما نمی توانید کتابی مانند قرآن بیاورید بلکه همه شماها ناتوانتر از آن هستید که ده سوره مانند سوره های قرآن بیاورید. ( سوره هود /آیه 13)، و چه تحریک و تشویقی بالاتر از این که در مرتبه سوم شرایط مبارزه را بحدی کاهش داد که حاضر شد که آنان تنها یک سوره از سوره های صد و چهارده گانه قرآن را بیاورند و از تمام جهانیان برای ساختن چنین سوره ای کمک بگیرند، سپس هشدار داد که همگی بدانند هر چه هم دانش و بینش خود را روی هم گرد آورند نخواهند توانست حتی با سوره ای از سوره های قرآن مقابله نمایند ( سوره بقره/ آیه 23).

3- ناتوانی مردم از مقابله
سومین شرط  اعجاز این است که مردم جهان از مقابله با آن ناتوان گردند و این شرط نیز به طور روشن محقق میباشد، زیرا چهارده قرن است که این نداهای محکم و استوار، آنهم آمیخته با تعجیز، در گوش جهانیان طنین انداز می باشد و تاکنون کسی نتوانسته است گامی در صحنه مبارزه بگذارد و اگر هم کسی روی اغراض و عللی به فکر مقابله افتاده است جز افتضاح و رسوائی نتیجه دیگری نداشته است. اگر معارضه با قرآن در امکان عرب بود، لازم بود به پشتیبانی نوابغ فصاحت که وجود آنها در آن زمان کم نبود، به ندای او پاسخ دهند و حجت و برهان او را بشکنند. آری شایسته بود با آوردن یک سوره بلیغ بسان سوره های قرآن با او به معارضه برخیزند و برهان مدعی را که در موضوعی با آنان به مقابله و مسابقه برخاسته که بارزترین کمال و فن آنها حساب میشد، با آوردن مانند آن، از کار بیندازند، و با این وسیله در صفحات تاریخ برای خود پیروزی روشن و نام جاوید و مرتبه بلند ثبت نماید، و با این حربه ساده در عین حال برنده، خود را از جنگهای کوبنده و صرف مال  و ترک وطن و تحمل شدائد و حوادث ناگوار برهانند. ولی میدانند چرا عرب از این راه ساده و بی دردسر وارد نشد، زیرا او دربلاغت قرآن فکر کرد و به اعجاز آن اذعان  نمود، فهمید که اگر بخواهد با آن به مبارزه برخیزد جز شکست چیزی عاید او نمی گردد، از این نظر گروهی از آنها به ندای پیامبر پاسخ مثبت گفته و در برابر دعوت قرآن سر تعظیم فرود آوردند، و به آئین اسلام مشرف شدند. ولی گروهی راه عناد را پیش گرفته و مقابله با شمشیر را بر مقابله با حروف و کلام ترجیح دادند، و مبارزه با نیزه را بر معارضه با بیان  اختیار نمودند ولی این عجز و ناتوانی و مقاومت سرسختانه در برابر دعوت قرآن، بزرگترین برهان و گواه است که قرآن وحی الهی است و مقابله  با آن از قدرت و توانائی  بشر خارج می باشد.

منـابـع

کلیــد واژه هــا