حکمتهای وجوب زکات و صدقات

برای وجوب زکات و همچنین سایر صدقات واجب، حکمتهائی است که به پاره ای از آنها در روایات  اشاره شده است. از آن جمله، امتحان ثروتمندان است که آیا خدا نزد ایشان عزیرتر و محبوب تر است یا مال فانی دنیا؟ و آیا ایمان و تصدیق به ثواب و بهشت جزاهای الهی از روی صدق دارند یا نه؟ و آیا در ادعای بندگی پروردگار، راستگویند یا نه؟ از آن جمله، منظم شدن امر معیشت پریشان حالان و تهیدستان است، چنانچه حضرت صادق علیه السلام می فرماید: «جز این نیست که زکات برای امتحان ثروتمندان و رفع  حاجت تهیدسان واجب شد، و اگر مردم زکات مال خود را می دادند، مسلمان فقیر و محتاج پیدا نمی شد و به وسیله حقی که خدا برایش قرار داده بی نیاز می شد و جز این نیست که مردم، فقیر و محتاج و گرسنه و برهنه نمی شوند مگر به سبب گناهکاری ثروتمندان و نرساندن حقوق واجب به ایشان. و سزاوار است که خداوند رحمت خودش را به کسی که حق خدا را از مالش نمی دهد نرساند. و به خدا سوگند می خورم هیچ مالی در صحرا و دریا تلف نمی شود مگر به واسطه ندادن زکات».

از آن جمله، پاک شدن نفس از رذیله بخل و شفا یافتن از این بیماری خانمان سوز است چنانچه در قرآن مجید به پیغمبر می فرماید: «از مال های ایشان بگیر صدقه را تا پاک گردانی و پاکیزه کنی ایشان را به وسیله آن صدقه»( سوره توبه / آیه 103) و در سوره حشر/ آیه 9 می فرماید: «و کسی که بخلش نگاه داشته شود پس ایشان گروه رستگارانند.» و علاج بخل به بذل مال است، به طور تکرار تا عادت به سخاوت کند و به مقدار سعی در ادای صدقات با رعایت آداب آن، از این مرض مهلک نجات می یابد.

زکات و صدقه مال را زیاد می کند:
از آثار دنیوی زکات، زیاد شدن مال است که اگر انفاق، در راه خدا و با شرایط آن واقع  شود، وعده حتمی الهی است که برکت می یابد برخلاف خیال شیطانی بخیل ها که گمان می کنند به انفاق مالشان کم می شود و فقیر می شوند، و به وسوسه شیطان انفاق را رها می کنند، با اینکه صریحا در قرآن می فرماید: «صدقات را زیاد و افزون می فرماید»( سوره بقره / آیه 277) یعنی در دنیا  آن را برکت می دهد و در آخرت اجر جزیل عنایت می فرماید. و در جای دیگر می گوید: «و چیزی را که شما در راه خدا انفاق می کنید پس  خدا آن را عوض می دهد( در دنیا به زیادتی نعمت و در آخرت به زیادتی اجر) ( سوره سبا/ آیه 38) و در سوره روم/ آیه 39 می فرماید: «و آنچه از زکات می دهید ( صدقات واجب و مستحب) که در دادن آن ثواب و رضای خدا را می خواهید ( بدون غرض دیگر از ریا و سمعه و پاداش صوری و غیره) پس ایشانند صاحبان افزونی و زیادتی»، و زیادتی در این آیات شر یفه، شامل برکت در مال و زیادی اجر و ثواب هر دو می باشد.

موید این مطلب روایات کثیره است. از آن جمله، در خطبه فدکیه  حضرت زهرا علیهالسلام است که: «خداوند واجب فرمود تحصیل ایمان را تا از نجاست شرک پاک شوید و نماز را واجب فرمود، تا از مرض کبر پاگیزه گردید، و زکات واجب فرمود، تا از مرض بخل نجات یابید ( و به فضیلت سخاوت متصف شوید و از آلودگی گناهان پاکیزه  گردید) و نیز سبب ز یاد شدن رزقتان گردد».
و از امیرالمومنین علیه السلام مرو یست: «کسی که در راه خیر، وقتی که پیش بیاید، انفاق کند خداوند عوض را در دنیا  به او می دهد. پس در آخرت اجرش را زیاد می فرماید». و نیز فرمود: «روزی را به صدقه دادن طلب کنید».
در عدة الدعی است که حضرت صادق علیه السلام به فرزندش فرمود: چه مقدار وجه برای مخارج موجود است؟ گفت: چهل دینار. فرمود: همه را صدقه بده. عرض کرد: غیر آن چیز دیگر نیست. فرمود: همه را صدقه بده زیرا خداوند عوض آن را می دهد. آیا ندانستی که هر چیزی را کلیدی است و کلید رزق صدقه است؟ پس محمد همه را صدقه داد و بیش از ده روز طول نکشید که از محلی، چهار هزار دینار به آن حضرت رسید. پس فرمود: ای فرزند، چهل دینار دادیم خداوند چهار هزار دینار به ما عوض داد.
و حضرت امیرالمومنین علیه السلام در نهج البلاغه می فرماید: «هرگاه فقیر و بی چیز شدید پس با خداوند تجارت کنید در صدقه دادن.» 
حضرت رضا علیه السلام به غلام خود فرمود: «امروز چیزی در راه خدا داده ای؟ گفت: نه به خدا. فرمود: پس از کجا خداوند به ماعوض دهد؟»
حضرت صادق علیه السلام در ضمن حدیثی درباره آیه «فهو یخلفه» یعنی آنچه که در راه خدا انفاق می کنید، خدا عوضش را می دهد، می فرماید: آیا خلف وعده می کند؟ راوی  گوید: نه. فرمود: پس چرا عوض انفاقت را نمی بینی؟ گوید: نمی دانم. فرمود: اگر یکی از شما از طریق حلال به دست آورد و در راه حلال صرف کند، انفاق  نمی کند درهمی را مگر عوضش به او می رسد. یعنی اگر عوضش نرسید،  یا آن مال از حرام به دست آمده یا بی مورد مصرف شده است. آیات و اخبار در این باره نیز بسیار و به همین مقدار اکتفا می شود.

منـابـع

کلیــد واژه هــا