وصی و وصیت در اسلام

معانی واژه «وصی و وصیت» و مشتقات آن در زبان عرب به گونه زیر است: انسان زنده ای را که با انسان دیگری پیمان می بندد تا پس از وفاتش به کارهای مورد نظرش بپردازد «موصی» و دیگری را «وصی» و موضوع مورد وصیت را «موصی به» گویند. این وصیت گاهی با عین لفظ «وصیت» و مشتقات آن جاری می شود. ما نند اینکه «موصی» یعنی وصیت کننده به وصی» اش می گوید: «تو را وصیت می کنم که بعد از من خانواده ام را مراقبت و مدرسه ام را اداره کنی و در باره آنها چنین و چنان نمائی». «موصی» گاهی دیگران را از وصیت خود آگاه می کند و گوید: «به فلانی وصیت کردم» یا «وصی من فلانی است» و گاهی می گوید: «با فلانی عهد بسته ام» یا «به او وکالت داده ام که فلان کار را انجام دهد» که اینها و نظایرشان معنای واحدی را می رسانند. این، فشرده معنای مصطلح «وصی و وصیت» و مشتقات آن در زبان عرب بود که به همین معنا در قرآن کریم و سنت شریف نبوی نیز آمده است.

خداوند متعال می فرماید: «کتب علیکم اذا حضر احدکم الموت ان ترک خیرا الوصیه...»، «بر شما نوشته شده: هنگامی که یکی از شما مرگش فرا رسد اگر خیری ] = مالی[ بر جای گذارد، «وصیت» نماید...»- تا آنجا که می فرماید: «قمن خاف من موص جنفا او اثما فاصلح بینهم فلا اثم علیه....» ( سوره بقره / آیات 182-180)، «و کسی که از انحراف یا گناه« وصیت کننده ای بترسد و میان آنها را اصلاح نماید، گناهی بر او نیست...» و می فرماید: «یا ایها الذین امنوا شهاده  بینکم اذا حضر احدکم الموت حین الو صیه اثنان ذوا عدل منکم....» (سوره مائده /آیه 106)، «ای مومنان! هنگامی که یکی از شما مرگش فرا رسد، هنگام وصیت باید از میان شما دو نفر عادل را به شهادت بطلبد....»، و نیز آیات 11و12 سوره نساء.

و اما در سنت شریف نبوی، بخاری در اول «کتاب الوصایا» و مسلم در «کتاب الوصیه» خود روایت کنند که: «رسول خدا (ص) فرمود: «انسان مسلمان را روا نباشد – که اگر چیز قابل وصیتی دارد – دو شب را به خواب رود مگر آن که وصیتش نوشته و نزدش موجود باشد.»

و وصیت در فقه اسلامی احکامی و یژه دارد، و بنابر آنچه گذشت، دو واژه «وصی و وصیت» از «مصطلحات اسلامی» هستند، و وصیت انبیا و رسولان- چنانکه در تورات و انجیل بیان شده، آن است که: «رسولان با اوصیای خویش عهد و پیمان می بندند که شریعتشان را پس از آنها به مردم برسانند و امتشان را مراقبت نمایند.» در این امت نیز، خاتم انبیا (ص) همانند رسولان پیش از خود عمل فرمود و با امام علی(ع) عهد و پیمان بست که شریعتش را تبلیغ نماید و امتش را مراقبت کند و این پیمان را به واسطه آن حضرت به دیگر فرزندانش یعنی امام پس از او نیز برساند و همه مسلمانان را از آن آگاه فرمود، گاهی با لفظ «وصی و وصیت» و مشتقات آن، و گاهی با الفاظ دیگر که همین معنا را می رساند، به گونه ای که امام علی (ع) به لقب «وصی» شهرت یافت و این لقب، علم خاص آن حضرت گردید.

منـابـع

کلیــد واژه هــا