صراط مستقیم

رسول خدا چون خود صراط مستقیم است و صراط مستقیم از مو باریکتر و از شمشیر برنده تر است او نیز از هر مویی باریکتر و از هر شمشیری برنده تر است، در جوامع روایی آمده است، که "اهل بیت عصمت و طهارت (ع) صراط مستقیمند" و بالاتر از همه، رسول خدا (ص) خود صراط مستقیم است، برای آن که در مسائل اعتقادی، اخلاقی و عملی، راه، عین رونده ی آن است و اگر صراط مستقیم از مو باریکتر و... و سالک، عین صراط است پس شناخت مقام بعضی از سالکان، چون رسول خدا، از مو باریکتر و از شمشیر برنده تر است.
دقت فراوان لازم است که انسان از خط افراط و تفریط که هر دو گمراهی است برهد؛ خدا فرمود: «یس* و القران الحکیم* إنک لمن المرسلین* علی صراط مستقیم؛ یاسین. سوگند به قرآن حكمت‏ آموز. كه قطعا تو از [جمله] پيامبرانى. بر راهى راست.» (یس/ 1- 4) تو بر بستر صراط مستقیم هستی. صراط مستقیم راه کوی و برزن نیست، که رونده غیر از راه باشد و بر سینه ی آن حرکت کند. اصولا متحرک با حرکت خود، مسافت را از قوه به فعل در می آورد، هیچ مسافتی از پیش آماده نشده، مقوله ی "أین" که مسافت حرکت است غیر از "مکان" است که ممکن است قبلا وجود داشته باشد ولی مسافت نیست زیرا، حرکت در "أین" است نه در مکان به عنوان سطح، به هر حال سالک حق، عین راه است و اگر کسی در این راه حرکت کرد و پیرو «فاستقم کما أمرت ومن تاب معک؛ پس همان گونه که فرمان یافته اى پایدارى کن و نیز هر که با تو رو به سوى خدا آورده است.» (هود/ 112) شد، و از گرایش به سمت افراط و تفریط دوری جست خود، عین صراط می شود؛ لذا خدا به رسولش فرمود: «تو بر صراط مستقیم هستی» و در جای دیگر می فرماید: «فاستمسک بالذی أوحی إلیک إنک علی صراط مستقیم؛ روش و راهی را که داری محکم بگیر، چون تو بر صراط مستقیمی.» (زخرف/ 43)
اگر راه، بعضی از حقایق مقصد را نشان ندهد "سبیل" منقطع الاخر است نه "صراط"؛ بزرگراهی را که به مقصد نهایی منتهی می شود، صراط می نامند و اگر کسی خواست به عالیترین اوج کمال انسانی برسد، قرآن و سنت پیامبر، صراط مستقیم است.
چون رسول اکرم (ص) از نظر ظرافت و حدت آنچنان است و از جهت صلابت و استقامت این چنین، خدای سبحان او را الگوی انسانها قرار می دهد، الگو قرار گرفتن، تنها در خصوص مسائل فرعی و عملی و امثال آن نیست بلکه در معارف عقلی، کرامت و ولایت، نیز هست. هرکس در هر درجه ای باشد و بخواهد به کمال نزدیک گردد، خواه از اوتاد یا ابدال یا سایر فرق، چه کسانی که تحت تدبیر و تربیت ولی و راهنمایی هستند و چه آنها که از حیطه ی ولایت ولی ظاهری خارجند، و بالأخرة هر انسانی در هر گوشه ی عالم بخواهد راه راست را طی کند الگویش رسول خدا (ص) است؛ او در همه ی امور، شریعت، طریقت و حقیقت، اسوه است. ممکن نیست کسی جز از مسیر پیروی رسول خدا بتواند به کمال انسانی راه پیدا کند، چون فرمود: تو بر صراط مستقیمی. و کمال، جز صراط مستقیم نیست.