روابط جنسی و زناشویی در دین یهود

ضیافت یا ولیمه عروسى

در خلال ضیافت عروسى، در مراسم راست کیش ها، میهمانان مرد بر گرد عروس و داماد به رقص مى پردازند، نیز با خود عروس در حالى که روسرى اى بین آنها در دست گرفته مى شود (یعنی تماس بدنی با هم ندارند) می رقصند. همچنین ترانه هایی شاد که به افتخار عروس و داماد سروده یا ساخته می شوند، می خوانند. در بیشتر مراسم ازدواج یهودیان سخنرانی نیز از بخش های اساسی است. مانند نطق های ادبی و اظهار افتخار یا ابراز تحسین نسبت به زوجین مورد نظر و خانواده های هر کدام از عروس و داماد. در پایان غذا شکرانه مخصوص خوانده می شود و به دنبال آن تبرکات هفتگانه ازدواج را دوباره بر جامی از شراب می خوانند. وابستگان یا دوستان در طول یک هفته پس از ازدواج هر شب عروس و داماد را به میهمانی دعوت می کنند. برای مراسم خواندن تبرکات ازدواج ضرورت دارد که مینیان یا حد نصاب ده مرد، حضور به هم رسانند و نیز باید یکی از میهمانان «جدید» باشد یعنی کسی که در خود مراسم ازدواج حضور نیافته است. این سورها به شوع براخوت یعنى «برکات هفتگانه»، مشهورند؛ و از آنجا که در میان یهودیان اجراى رسم ماه عسل بلافاصله پس از ازدواج، کم کم پا مى گیرد سورهاى یادشده تنها در میان سنت گراها باقى مانده اند.

آمیزش جنسى زن و شوهر

یهودیت، على رغم تلقى هاى به وضوح زاهد مآبانه اى که در آن نسبت به روابط جنسى میان زن و مرد دیده مى شود، آمیزش جنسى را صرفا یک شر لازم به حساب نمى آورد. آرمانى که هلاخا براى زوج ازدواج کرده مطرح کرده است چیزى است که جز نام روابط جنسى مقدس نمى توان بر آن گذاشت. قوانینى که امور جنسى زناشویى را در بر گرفته اند نشانه نوعى تردید و دودلى هستند: از یک سو عمل جنسى به عنوان عامل توسعه زندگى در جهان خدا، و در واقع همچنان که تعالیم قبالایى گفته اند، به عنوان عملى نمادین از شاکله باطنى عالم الوهیت، مورد تأیید و تصدیق قرار گرفته است، و از سویى دیگر، در مقابل یکى از قوى ترین انگیزه هاى درونى آدمى نگرشى زاهدانه اتخاذ شده است.
در تلمود از دیدگاه هاى متضادى که نسبت به روش مناسب برقرارى آمیزش جنسى میان زن و شوهر وجود دارد سخن رفته است. مثلا همسر حکیم قرن اول و دوم، ربى الیعزر بن هورقنوس چنین نقل کرده است که شوهرش تصور مى کرده است که در خلال آمیزش جنسى گویى تحت تسلط یک شیطان قرار مى گیرد. بنا به تفسیر یکى از شارحان قرون وسطایى این بدان معنا بود که وى در حین عمل مذکور دچار بى تابى مى شد، گویى که شیطانى او را تحریک مى کند. ملاحظات دیگرى نیز که از همسر ربى منقولند چنین تفسیر شده اند که ربى الیعزر سعى داشت تا لذتى را که خود در خلال عمل جنسى احساس مى کرد کاهش دهد، چرا که درباره مسئله لذت جنسى نگرشى زاهدانه داشت. این مثال را هلاخا نمونه اى مطلوب در اخلاق روابط جنسى میان زن و شوهر مى دانست. اما این رویه با دیگر گزارش هاى تلمود معارضند. در آنجا آراى حکیمان دیگرى آمده است که هیچ شباهتى با دیدگاه ربى الیعزر ندارند و لذت جنسى را بخشى مشروع از ازدواج مى دانند؛ علاوه بر این چنین اندرزى نیز در تلمود مى بینیم: «مرد هر کار بخواهد مى تواند با همسرش انجام دهد.»

انگیزه های رفتار جنسى
اهمیت نسبى اى که در نوشته هاى هلاخایى متأخر به دو نگرش زهدگرایى تعدیل یافته و لذت مشروع داده شده است در میان مراجع مختلف متفاوت بوده است. اما در مجموع غلبه با گرایش زاهدانه تر است. بدین ترتیب مى توان چهار انگیزه قابل توجه براى رفتار جنسى یافت که در قانون نامه ها به عنوان هلاخاهاى اساسى، و به ترتیب اهمیت دینى، چنین نقل مى شوند:
1. به خاطر بچه دار شدن
2. به خاطر کمک به جنینى که همسر فرد به آن حامله است، چرا که ربیان آمیزش جنسى را در طول مراحل خاصى از حاملگى براى جنین سودمند مى دانستند.
3. براى ارضاى شهوت زن، چرا که در کتاب مقدس میصوایى به نام میصواى عونا وجود دارد و شوهر مکلف مى شود که با زنش در زمان هاى خاصى رابطه جنسى برقرار کند.
4. براى ارضاى شهوت خود شوهر، تا خود را از گناه کردن باز دارد، گرچه اگر مى توانست در چنین مواردى بر شهوت جنسیش غالب آید برایش بهتر بود.

رابطه جنسى زن و شوهر در تلمود
همین منابع هلاخایى به تبعیت از تلمود اضافه مى کنند که مردان صاحب مشاغل مختلف وظیفه دارند که در فواصل کارى متناسب و مبتنى بر نحوه کارشان، با همسران خویش رابطه جنسى داشته باشند: یا هر شب، یا شب در میان، یا هر هفته، یا هر ماه، و نیز در پایان هر دوره جدایى از همسر که به سبب قاعدگى وى پیش مى آید. اما مردان نباید به خاطر لذتى که خود مى برند به عمل جنسى بپردازند، و البته نباید در اوقاتى غیر از آنچه گفته شد و صرفا به خاطر متلذذ شدن از رابطه جنسى، شهوت خویش را تحریک کنند. اگرچه قانون نامه ها دیدگاه هایى را نیز که در تلمود، و در میان مراجع پسا تلمودى، مطرح بوده اند و نسبت به لذت جنسى نگرشى زاهدانه کم رنگ ترى اتخاذ کرده اند نقل مى کنند اما نتیجه اصلى و عمده مباحث این است که مرد باید حتى در آنجایى که مجاز به کامجویى است تنزه و تقدس پیشه کند.

دیدگاه نویسندگان یهودى معاصر در مورد روابط جنسى

نویسندگان یهودى معاصر که در باب نگرش هاى سنتى به روابط جنسى مطلب مى نویسند با بى توجهى به روح غالب بر هلاخاى مدون، گرایش و تأکید فراوان بر آرمان هایى دارند که کمتر زاهد مآبانه اند. شاید این امر ناشى از علاقه به این امر است که مى خواهند نشان دهند یهودیت با اندیشه هاى جدید مطرح در این موضوع همخوان است. از همین رو مثلا هرمن ووک در گزارشى عمومى از یهودیت راست کیش مى نویسد یهودیت امور جنسى را «همچون ریسمانى مى داند که اتحاد عاشق و معشوق را براى زندگى، براى توانایى، خوشى و راحتى زوجین، و براى پرورش کودکان تأمین و حفظ مى کند.» او نمى پذیرد که در ازدواج هاى انبیاى یهود، مقدسان و مردمان عادى، هرگز چیزى بتوان یافت که حاکى از پذیرفتن ضعف ها یا شرورى که به تن نسبت داده مى شود باشد.
این رأى را باید با جملات زیرین که از شولحان عاروخ برگرفته شده است مقایسه کرد: « نباید آدمى بیش از اندازه در آمیزش جنسى افراط کند... زیرا این کار رفتارى بسیار نادرست و بى معنى است. بلکه هر چه کمتر به آن دست زند ستودنى تر خواهد بود... و حتى آنگاه که فرد در مواقع خاصى که تجویز شده است به برقرارى ارتباط جنسى مى پردازد نباید هدف از آن لذت بردن خود وى باشد. بلکه باید همانند کسى باشد که وام خویش را باز مى پردازد، چرا که در چنین مواقعى وى وظیفه اى بر عهده دارد، و همچنین باید فرمان خالق خویش حاکى از اینکه "بارور باشید و زیاد گردید" [یعنى بچه داشته باشید] را به انجام رساند.»

آمیزش جنسى در هلاخا
هلاخا تأکید دارد که شوهر باید به لذت همسر خویش در خلال آمیزش جنسى توجه داشته باشد، و حتى به طولانى تر کردن عمل توصیه کرده است تا زن حتما به اوج لذت جنسى خویش برسد. این امر فقط وقتى توصیه شده است که شوهر حقیقتا خواهان آن باشد که به وسیله طول دادن آمیزش همسرش را به لذت برساند، و الا بهتر است که مطابق دیدگاه ربى الیعزر هرچه ممکن است آمیزش را کوتاه گرداند.
آنچه از دید هلاخا اهمیت دارد عبارت است از نیت، انگیزه و افکار شوهر پیش ازعمل جنسى و در طول آن. برنامه جنسى مقدس یاد شده به اندازه کافى از آرمان هاى پارسایانه برخوردار است اما حتى همان آثار هلاخایى اى که درجات بالاتر لذت بشرى را از اجزاى مشروع آمیزش مى دانند باز مهم ترین انگیزه اى که از نظر آنان باید بر آن تأکید داشت مقدس بودن آن است. از آنجا که نیت چیزى است که گرچه مى توان آن را تشویق و تقویت کرد اما کار آن سرانجام باید به تلاش هاى تک تک یهودیان واگذار شود، هلاخا تنها درباره روش صحیح آمیزش جنسى مجموعه اى از توصیه ها را ارائه مى کند. شوهر نباید بر خلاف میل همسرش او را به عمل جنسى وادارکند. نیز نباید اگر از زنش بدش مى آید با او آمیزش داشته باشد. اگر هر کدام عزادار و یا مست باشند، یا آنکه مرد بخواهد همسرش را طلاق گوید و یا اگرزن به گونه اى زننده از وى درخواست آمیزش کند نباید با او ارتباط جنسى برقرار کند. مرد نباید به اندام جنسى همسرش نگاه کند. آمیزش نباید در جایى صورت گیرد که شخص دیگرى حضور دارد، البته اگر بیدار باشد؛ یا که در همان اتاقى صورت گیرد که در آن کتاب هاى مقدس و یا اشیاى محترم وجود دارند. زمان آمیزش باید حوالى نیمه شب باشد که مردم در خوابند. نیز نباید در روشنایى آن را انجام داد.

عدم روابط جنسى در دوره قاعدگى

بخش مهمى از محدودیت هایى که روابط جنسى موجود میان زن و شوهر را تحت تأثیر مى گیرد مربوط به قاعدگى یا نیدا است. کتاب مقدس مرد را نهی کرده است که «به زن در نیدا که وقت ناپاکی وی است نزدیک شود و عورت او را برهنه سازد.» زوجینى که در زمان قاعدگى دست به تماس جنسى مى زنند در میان قوم خویش باقى نخواهند ماند. زنى که در حالت قاعدگى است براى مدت هفت روز به لحاظ دینى ناپاک محسوب مى شود و هر چیزى که وى با آن تماس پیدا کند آلوده مى گردد. در دوران معبد و در اوایل دوره پس از معبد، که پاکى و ناپاکى در بخش وسیعى از زندگى یهودى نمود داشت، محدودیت هاى مربوط به نیدا به شدت رعایت مى شدند تا نگذارند زنان باعث آلودگى اشیایى که خصوصیتى دینى داشتند شوند.
میشنا حتى از «مکان ناپاکان» یاد کرده است؛ این محل احتمالا توسط زنانى که دوره قاعدگى خویش را مى گذراندند، استفاده مى شده است. امروزه در میان فلاشه هاى اتیوپى که آداب و عقاید یهودى را برگرفته و به آن عمل مى کنند هنوز مى توان رسمى مشابه این را دید، اما معلوم نیست که آیا این رویه بخشى از میراث یهودیت آنان است یا آن را از کشورهاى همسایه گرفته اند. با خراب شدن معبد و با تغییراتى که به دنبال آن در یهودیت به بار آمد بسیارى از قوانین مربوط به پاکى و ناپاکى دیگر از کارآیى افتادند. تنها آثارى که در یهودیت معاصر بر جدایى و تفکیک ناشى از نیدا بار مى شود، مربوط مى شوند به مسئله حضور زنان در کنیسه و شرکت آنان در نمازهاى جماعت.

تفاوت رسوم
ربى مشه ایسرلس که در تدوین شولحان عاروخ دست داشته است به تفاوت رسوم در این باب اشاره دارد. برخى نوشته اند که زنان نیدا، در دوره اى که خون مى بینند، نباید به کنیسه وارد شوند، یا نماز بگزارند، یا نام خدا را بر زبان آوردند، و یا به کتاب هاى مقدس دست زنند. در عین حال عده اى نیز مى گویند که زن مجاز است که تمام این کارها را انجام دهد؛ نظر صحیح نیز همین رأى است. با این همه، رسم موجود در این ممالک مطابق با دیدگاه نخست است. اگرچه کسانى که بر این فقره حاشیه نوشته اند محدودیت هاى دیگرى را نیز که برخى مراجع بر نیدا قرار داده اند، مانند جایز نبودن نگاه زن به طومار گشوده تورا، ذکر مى کنند اما از پذیرفتن شمارى از ممنوعیت هایى که ایسرلس بیان داشته است سر باز مى زنند.

نیدا یا قاعدگى در نوشته هاى هلاخائى
امروزه اهمیت عمده اى که نیدا دارد مربوط است به منع تماس جنسى در خلال قاعدگى و چند روز پس از آن، و لزوم تطهیر کردن در میقوه یا نوعى غسل دینى در پایان آن دوره. نوشته هاى هلاخائى مربوط به موضوع نیدا، و از جمله رساله اى کامل در تلمود بابلی و هفده باب از شولحان عاروخ، همچنان که در بر گیرنده سؤالاتى فنى مانند تفاوت میان خون قاعدگى و دیگر ترشحات و خونریزى ها، تعیین دوره منظم قاعدگى، و نحوه آزمایش زن از خود براى پى بردن به شروع و خاتمه قاعدگى است، نیز شامل بسیارى از احکامى است که ربیان به مجموعه ممنوعیت هاى کتاب مقدس افزوده اند.
نکته سنجى هایى که در جزئیات هلاخا یافت مى شوند مهمند و در موارد غیر مترقبه مى توانند مفید واقع شوند. مثلا در جایى که زن در نتیجه آمیزش جنسى خون ببیند، و یا در فرضى که بین دو خون قاعدگى دوره اى ناکافى فاصله افتاده باشد، و یا در باب این مسئله که آیا زن اصلا مى تواند آمیزش داشته باشد یا نه، و مانند اینها. به طور کلى با پیشرفت زمان مراجع هلاخایى متأخرتر به کارگیرى قوانین نیدا را با قاطعیت بیشترى مطرح مى کردند، چرا که مدعى مى شدند چندان خبرگى ندارند که میان مواردى که در نوشته هاى اولیه یافت مى شوند تمایزات دقیقى برقرار سازند.

وظایف زن در خلال دوره قاعدگی
زن در خلال دوره اى که خون قاعدگى دارد و نیز براى مدت هفت روز پس از آن نیدا، به شمار مى آید. او باید خود را وارسى کند تا مطمئن شود که قبل از احتساب آغاز دوره هفت روزه خونریزى وى متوقف شده است. نیز در خلال همین دوره هفت روزه در مواردى که خونریزى دوباره آغاز مى شود همان وظیفه را بر عهده دارد. رویه مقبول آن است که شمارش هفت روز «پاکى» را پس از پنج روزى که از آغاز خون دیدن مى گذرد شروع مى کنند؛ البته این امر مشروط به آن است که خونریزى براى مدت طولانى ترى ادامه پیدا نکند. زن پس از تمام شدن دوازده روز، در شامگاه به میقوه وارد مى شود، و مى تواند تماس جنسى با شوهرش را از سرگیرد. میقوه اى که وى باید در آن شستشو کند جایى است که به گونه خاصى ساخته شده و داراى حداقلى از آب «تازه» است؛ این آب یا از باران است و یا آب برخى منابع طبیعى دیگر. اگر حمام مذکور به گونه مقتضى ساخته شده باشد آب لوله کشى را نیز مى توان به آن وصل کرد. میقوه همچنین براى تازه گروندگان به یهودیت، و براى یهودیان مذکر در ساعت ورود به یوم کیپور و مثلا در مورد یهودیان حاسیدى هر روز پیش از نمازها براى غسل استفاده مى شود. نیز از میقوه براى در آب فرو بردن ظرف هایى که از بیگانگان خریدارى شده است استفاده مى کنند تا بتوانند یهودیان از آنها در آماده کردن غذا استفاده کنند.

تدابیر پیشگیرانه
به منظور آنکه زن و شوهر از نزدیک شدن به ممنوعیت هاى نیدا باز داشته شوند مجموعه اى از تدابیر پیشگیرانه مقرر شده است که ارتباط زوجین را در خلال این دوره محدود مى کند. آنها نباید به شوخى و از سر تفریح با هم برخورد کنند، یا تماس بدنى داشته باشند، و یا اینکه ولو با لباس با هم در یک تختخواب بخوابند. شوهر نباید وقتى که زنش تماما یا تقریبا برهنه است به او نگاه کند؛ نیز باید کارهایى را که معمولا براى همدیگر انجام مى دهند کوتاه و مختصر کنند.

دیدگاه یهودیان راست کیش و اصلاح گرا در مورد قوانین نیدا
اگرچه یهودیان راست کیش قوانین نیدا را از بخش هاى اساسى زندگى یهودى مى دانند فقط اقلیت کوچکى از یهودیان امروزه به نص صریح این قوانین وفادار مانده اند. بسیارى از جوامع یهودى میقوهاى در پیرامون خویش ندارند. یهودیت اصلاح گرا نیز از کل مفهوم نیدا دست شسته است، چرا که آن را مربوط به عقاید باستانى راجع به پاکى و ناپاکى دینى مى دانند که دیگر اهمیتى براى یهودى جدید ندارند. از آنجا که عیبى از جانب هلاخا متوجه بچه هاى متولدشده از زوجینى که، به قول معروف، «طهارت خانواده» را رعایت نمى کنند نمى شود و آنان کاملا یهودى به شمار مى آیند ازدواج میان آنانى که قوانین نیدا را مراعات مى کنند و کسانى که والدینشان این قوانین را رعایت نمى کرده اند طبیعى است و مشکلى نمى آفریند.
در سالیان اخیر در میان زنان یهودى، و حتى در محافل اصلاح گرا، استفاده از میقوه به گونه اى احیا شده است. این امر تا حدى شاید ناشى از تلاش هایى است که براى مدرنیزه کردن خود میقوه از حیث طرح و ترکیب آن صورت مى گیرد. در اسرائیل هر عروس قبل از ازدواجش باید به میقوه برود، و گواهى اى براى آن بگیرد، تا پس از آن مقامات نهاد حاخامى کشور مراسم را به اجرا گذارند. یکى از دلایلى که تلمود درباره دوره جدایى زن و مرد در خلال قاعدگى و پس از آن، ارائه کرده این است که چنین جدایى اى مانع از آن خواهد شد که شوهر ارتباط جنسى با همسر خویش را حق مسلم و بى چون و چراى خود بداند. وقتى که آنها در پایان دوره نیدا زندگى جنسى خویش را از سر مى گیرند دوباره همانند عروس و داماد خواهند بود.