سخنان امیرالمؤمنین در مورد امور نیازمندان و بینوایان جامعه

امام علی (ع) عدل را یکی از پایه های اساسی حکومت خود قرار دادند و در این راستا رسیدگی به نیازمندان جامعه را به مسئولان خود گوشزد می کردند. در بخشی از فرمان مبارک آن حضرت به مالک اشتر فرموده اند:
«سپس مالکا، خدا را، خدا را در نظر بگیر درباره طبقه پایین از مردمی که چاره ای ندارند از بینوایان و نیازمندان و مشقت زدگان و زمین گیرشدگان زیرا در این طبقه مردمی قانع و حاجت خواه وجود دارد حق خود را که از تو مراعات آن را درباره آنان خواسته است حفظ کن و برای آنان قسمتی از بیت المال و قسمتی از عایدات خالصه جات اسلام را در هر شهری در نظر بگیر زیرا برای آن بینوایان و نیازمندان که از جایگاه تو دورند همان حق وجود دارند که برای نزدیکان و تو باید حق آنها را مراعات نمائی.
مالکا، هشیار باش که فساد و مستی تو را از آنان مشغول نکند زیرا تو با بهانه اشتغال به کارهای بزرگ از ضایع کردن حق کوچک معذور نیستی و هرگز اهتمام خود را از آنان منصرف مکن و از روی تکبر بر آنان روی گره مساز و امور کسانی از این طبقه که نمی توانند به حضور تو برسند و مردم به آنان با تحقیر می نگرند و مردان چشمگیر آنان را پست می شمارند، تحت نظر بگیر و برای رسیدگی به امور آنان مردمی را معین کن در نزد او مورد اطمینان و اهل ترس از خدا و فروتن می باشند، تا نیازها و مسائل آنان را به اطلاع دهند.
سپس درباره این طبقه مستمند چنان رفتار کن که روز دیدار با خداوند سبحان معذور و سربلند باشی زیرا این طبقه از دیگر مردم جامعه به انصاف (و عدل و محبت) نیازمندترند و حقوق همه مردم و طبقات جامع را چنان ادا کن که در نزد خدا معذور و سربلند باشی. اداره شئون ایتام و آنان را که گذشت سالیان عمر آنان را ناتوان ساخته است، از کسانی که چاره ای ندارند و نفس خود برای سئوال عرضه نمی کند با دقت به عهده بگیر و ملتزم باش،(و این دقت و تعهد بر زمامداران سنگین و التزام و عمل به همه انواع حق سنگین است) خداوند متعال همین سنگینی را برای مردمانی سبک می کنند که طلب عاقبت نموده و نفس خود را درباره حق شکیبا ساخته و به صدق وعده خداوندی اطمینان دارند.
و برای نیازمندان که مراجعه آنان به تو ضروری است قسمتی از وقت خود را اختصاص بده که با شخص تو به طور مستقیم ارتباط برقرار کنند و برای آنان مجلس عمومی قرار بده که در آنجا به خدائی تواضع کنی که تو را آفریده است و در این ارتباط لشکریان و معاونانت مانند نگهبانان و پاسبانت را از آنان دور بساز که کسی که از آن نیازمندان با تو سخن می گوید بدون گرفتگی زبان (و بدون نقص) سخنش را بگوید. زیرا من در مواردی متعدد از رسول خدا (ص) شنیدم که می فرمود: «هیچ امتی به پاکی و قداست نخواهد رسید، اگر حق ضعیف آن امت از قدرتمندش بدون گرفتگی زبان (و بدون نقص) گرفته نشود.» سپس بدبرخوردی و ناتوانی در سخن گفتن را از آنان تحمل کن و مگذار آنان در تنگنای هبت فرمانروائی و تکبر تو به سخنی بیفتد،(و نتواند درد دل و حاجات خود را ابزار بدارند) اگر درباره حاجتمندان بدین گونه که به تو دستور دادم رفتار کنی، خداوند ابعاد رحمتش را بر تو می گستراند و پاداش اطاعتش را برای تو مقرر می دارد و آنچه را که عطا می کنی، به طور گوارا عطا کن و اگر نتوانستی نیاز کسی برآوردی با روی خوش و پوزش خواهی او را برگردان.»
این منطق امیر مؤمنان حضرت علی بن ابیطالب (ع) است که اگر به راستی به آن عمل شود سعادت یک ملت را به ارمغان می آورد.