تقلید مشروع از نظر امام صادق (ع)

حضرت امام صادق (ع)، تقلید مشروع و ممدوح را این طور بیان می‏ کند: «فاما کان من الفقهاء صائنا لنفسه حافظا لدینه مخالفا علی هواه مطیعا لامر مولاه فللعوام ان یقلدوه»؛ «هر کدام از فقهاء که بتواند خود را ضبط و نگهداری کند، دعوت ها و صورت های‏ شیطان او را از جا نکند، دین خود را حفظ کند، دین خودش را نفروشد، (شاید مقصود این باشد که دین را در میان مردم و جامعه حفظ کند)، مخالف هواهای‏ نفسانی و مطیع امر الهی باشد، عوام از چنین کسی می‏ توانند تقلید کنند».
البته این نکته واضح است که مخالفت یک عالم روحانی با هوای نفس فرق‏ دارد با مخالفت یک نفر از عوام، زیرا هوای نفس هر کسی در امور معینی‏ است. هوای نفس جوان یک چیز است و هوای نفس پیر یک چیز دیگر. هر کسی در هر مقام و هر درجه و هر طبقه و هر سنی که هست یک نوع هوای نفس‏ دارد. مقیاس هواپرستی یک عالم روحانی این نیست که ببینیم مثلا شراب‏ می‏ خورد یا نمی ‏خورد؟ قمار می‏ کند یا نمی کند؟ نماز و روزه را ترک می‏ کند یا  نمی‏ کند؟ مقیاس هواپرستی او، در جاه و مقام و میل به دست بوسی‏ و شهرت و محبوبیت و علاقه به اینکه مردم دنبال سرش حرکت کنند و در صرف بیت ‏المال در راه آقائی خود و یا باز گذاشتن دست‏ کسان و خویشان و مخصوصا آقا زادگان گرام در بیت‏ال مال و امثال این ها است.
بعد امام (ع) فرمود: «و هم بعض فقهاء الشیعة لا جمیعهم». یعنی‏ کسانی که دارای این فضائل و ملکات عالیه باشند بعضی از فقهاء شیعه هستند، نه همه آنها. این حدیث به اعتبار جمله‏ های آخرش یکی از مدارک مسأله‏ اجتهاد و تقلید است.