مضمون روایت سلسلة الذهب

در معانی الاخبار روایت شده است: چون حضرت ابوالحسن الرضا (ع) در نیشابور اقامت نموده و عازم بر خروج به نزد مأمون بودند، اصحاب حدیث در نزد آن حضرت جمع شدند و گفتند: ای فرزند رسول خدا! شما آماده کوچ کردن هستید، و در اینصورت از برای ما حدیثی بیان نمی فرمائید که از آن بهره مند شویم؟ حضرت در این حال در عماری نشسته و آهنگ حرکت داشتند، سر خود را از عماری بیرون آورده و فرمودند: شنیدم از پدرم موسی بن جعفر که می گفت: شنیدم از پدرم جعفر بن محمد که می گفت: شنیدم از پدرم محمد بن علی که می گفت: شنیدم از پدرم علی بن الحسین که می گفت: شنیدم از پدرم حسین بن علی که می گفت: شنیدم از پدرم علی بن ابیطالب که می گفت: شنیدم از رسول خدا که می گفت: شنیدم از جبرائیل که می گفت: «سمعت الله عزوجل یقول: لا إله إلا الله حصنی، فمن دخل حصنی أمن (من) عذابی؛ شنیدم از خداوند عزوجل که می گفت: لا إله إلا الله قلعه و پناهگاه من است، پس هر کس در این پناهگاه داخل شود از عذاب من در امان است». و چون عماری حرکت کرد صدا زده فرمودند: «بشروطها و أنا من شروطها؛ این ایمنی از عذاب خدا در صورتیست که به شرطهای کلمه لاإله إلا الله رفتار کنند، و من از شروط آن هستم».
مراد از لا إله إلا الله که حصن و پناه خداست، همان معنای توحید است که هر که در وادی توحید وارد شود، از عذاب خدا در امان است. و وادی توحید همان ارتباط با وجه الله است که بر او منکشف گردد، و تمام عالم را به دیده توحید بنگرد. زیرا در این روایت نیست: کسی که بگوید: لا إله إلا الله، بلکه اینست که خود لا إله إلا الله یعنی حقیقت معنی و عالم توحید. و آنچه انسان را از گزند عذاب مصون میدارد، نفس توحید است نه گفتار تنها؛ گرچه بر خود گفتار نیز آثاری بلاشک مترتب است. و آنچه در سند دیگر از این روایت وارد شده است که کلمه لا إله إلا الله حصنی منافات با این معنی ندارد، زیرا کلمه به معنای موجود و شیء و عالم است، و تمام اشیاء کلمات خدا هستند؛ و آن کسی که همه موجودات را کلمه و کلام خدا ببیند و بداند، طبعا نظر به آنها از جنبه وجه اللهی نموده است. و چون وصول به مقام توحید و انکشاف آن به شهود علمی و عینی، بدون اتصال و ربط با ولایت که طریق و راه و آیه و علامت و نشان دهنده ذوالایه که حقیقت ذات و اسماء و صفات است ممکن نیست، لذا حضرت امام رضا (ع) در این حدیث شرط وصول به مقام توحید را بیان داشته اند که پذیرش و قبول ولایت است.