بلخ

بلخ، شهر و ناحیه ای کهن در خراسان بزرگ، حدود و قلمرو ناحیه تاریخی بلخ در طول زمان با آنچه امروز، بلخ نامیده می شود، متفاوت است، امروزه، ولایت بلخ، استان کوچکی است در شمال افغانستان با 12800 کیلومتر مساحت! این استان تا قبل از شروع جنگ های داخلی افغانستان حدود 364 هزار نفر جمعیت داشت. بلخ، از جنوب به استان سمنگان و جوزجان، از شرق به استان سمنگان و از غرب به استان جوزجان، از شمال به جمهوری ازبکستان با حد فاصل آمودریا (جیحون) محدود می شود. مرکز شهر بلخ، شهر مزار شریف است.
شهر بلخ یکی از مراکز مهم فرهنگ ایرانی بوده که به علت موقعیت مناسب آن، اهمیت زیادی داشته است. این شهر راه های تجارتی شرق و غرب را به یکدیگر متصل می کرد و چون با رودخانه بلخاب مجاور بود و آب رودخانه بطور گسترده به زمین های کشاورزی، باغ ها و چراگاههای واحه بلخ، جریان داشت، برای این شهر اعتبار و ثروت زیادی را همیشه همراه داشت!

تاریخ بلخ قبل از اسلام:
بلخ در عهد باستانی، یکی از استانهای ایران بوده است. نام بلخ در زبان های مختلف، بصورت های مختلف آمده است. از جمله: باکترا (یونانی)، باختری (فارسی)، باخذی (اوستایی)، بخترا و بهل (پهلوی) و به چندین نام دیگر خوانده شده! مهم ترین شهر بلخ در عهد باستان، "باکترا" نام داشت که امروزه در شمال افغانستان، نزدیک شهر کنونی بلخ در وزیرآباد، شهرکی با نام بلخ است که ویرانه های شهر باستانی باکترایا باختر، در آنجا واقع است! بلخ در آن دوران ها، مدتی تختگاه "لهراسب" پادشاه کیانی بود و ابوریحان بیرونی آن را جایگاه پیشدادیان و برخی از کیانیان می داند و می گوید که: پادشاهان ایرانی، از بلخ به فارس و بابل آمدند!
مدتی باختر (بلخ)، قبل از دولت هخامنشی، دولتی مستقل و پادشاهی داشت و بعد از خوارزم دومین دولت بزرگ باستانی در آسیای مرکزی بود! روی هم رفته سالیان درازی در این سرزمین پادشاهی برادر کمبوجیه، فرزند و جانشین کورش بزرگ، داریوش اول، داریوش سوم، برادران خشایار شاه و بسیاری دیگر برقرار و بعد از سقوط دولت هخامنشی، اسکندر به آنجا حاکم شد و بعد از او، اقوام مختلف دیگر و شاهان کوشانی و بعد شاهان اشکانی و ... خلاصه در سراسر قرون (6-4) ق م، بلخ از پایگاه مهم و سرزمین قابل توجه و پرماجرا و سر و صدا بود.
(برای اطلاعات بیشتر باید به کتب مراجعه شود).

وضعیت اجتماعی:
بلخ، محل ضرب سکه های کوشانی ساسانی بود و یکی از مراکز تدارک پارچه های ابریشمین! این صنعت از دو طرف به ایران آمده بود؛ از غرب؛ از اهواز و شوشتر، و از شرق از شهر بلخ! زبان مردم بلخ، از زبان های ایرانی بود و وجود آثار زرتشتی و کشف مجسمه آناهیتا در حفریات بلخ، موید این است که آنها از آئین زرتشت پیروی می کنند! در یکی از روایات کهن آمده که، زرتشت به بلخ رفت و نزد گشتاسب پیام های دینی خود را در آن سرزمین عرضه کرد. از همین رو بعضی از محققان بلخ را مرکز اشاعه آئین زرتشت می دانند. درباره (خرده اوستا) بعضی معتقدند که در بلخ تدوین شده است و به همین زیاد، بلخ در قدیم مورد احترام بوده است.