کتاب مهج الدعوات و منهج العنایات

این کتاب، از جمله نفایس کتب خطی در خزانه آستان قدس رضوی با حاشیه تذهیب طلاست. این کتاب، مجموعه ای از ادعیه، مناجات و حرزهای پیغمبر، امامان معصوم و بزرگان می باشد و در واقع، طریق دعا و شیوه آن و چگونگی مناجات ائمه و تعلیم دادن بسیاری از آنها به افراد و اصحاب خود و مسائلی از این قبیل را بیان کرده است. مؤلف، شخصا در این کتاب، ادعیه و زیاراتی انشاء کرده است. اصل کتاب به عربی و ادبیات آن مربوط به زمان صفوی است که به درخواست شاه سلطان حسین صفوی از عالم بزرگ آن زمان (محمدتقی فرزند علینقی طبسی) در قرن 12 هجری، ترجمه و تصحیح شده و کتابت آن، در روز جمعه 11 رجب سال 1117 هـ ق، تمام شده است.

معرفی اجمالی نویسنده:
سید رضی الدین علی، فرزند شریف سعدالدین ابوابراهیم سید موسی بن جعفر، از علمای بزرگ شیعه در قرن هفتم هجری است که در بین دانشمندان شیعه به "سیدبن طاووس" معروف است. او در نیمه ماه محرم سال 589 هـ ق در شهر «حله» متولد شد که از طرف پدرش، نسب او به داود بن حسن مثنی از اولاد امام حسن (ع) می رسد و از طرف مادر پدرش، فرزند دختری شیخ طوسی است. سید بن طاووس، از جد و پدرش، علوم دینی را فرا گرفت، بعد در سال 625 به بغداد که آن زمان مرکز خلافت عباسی بود، رفت. مدت 15 سال آنجا ماند سپس به نجف و کربلا و کاظمین هجرت کرد و چندین سال در این شهرها بهره های علمی زیادی از بزرگان و علما، کسب کرد و مجددا در سال 652 هـ ق، یعنی در دوره هجوم مغولان به بغداد، دوباره به بغداد بازگشت و تا تصرف این شهر توسط سپاه مغول، در این شهر بود. سید در فقه، شعر و انشا و فنون ادبیه بسیار متبحر بود. این دانشمند بزرگ، با توجه به اینکه پای بند ارزش های دینی و شیعی بود و در هیچ شرایطی از مبانی و روش اهل بیت عدول نمی کرد، معذلک به خاطر حسن سلوک اجتماعی اش، بسیار مورد توجه خلفای وقت عباسی (المستنصر بالله) و دیگران بود و در حمله هلاکوخان به عراق، که منجر به فروپاشی خلافت عباسی شد، اقدامات او و پدر علامه حلی و خواجه نصیرالدین طوسی، در قتل عام مردم عراق به ویژه شهر بغداد، بسیار مؤثر بود. این عالم ربانی و زاهد مشرب، در عین استادی در فقه، از فرط تقوای زیاد، در عمر خود، فتوی در احکام شرعیه نداد و دائما به ادعیه و اوراد و سیر باطنی مشغول بود و همین حالات او بود که مورد توجه و عنایات حضرت بقیة الله الاعظم قرار گرفت و باب فیض ملاقات حضرت در عصر غیبت، برایش تا حدودی باز شد. (مراجعه به کتب مربوطه شود). نویسنده، تألیفات بسیار زیادی دارد که از آن جمله، همین کتاب حاضر است و سرانجام در سال 664 هـ ق، دار فانی را وادع کرد. مزارش در نجف اشرف می باشد.

محتوا و ساختار اجمالی کتاب:
کتاب، با زندگینامه مؤلف محترم (سید بن طاووس) بطور کامل شروع می شود. بخش اول، حرزهایی از پیغمبر تا امام حسن عسکری (ع) است. (حرز حضرت خدیجه و حضرت فاطمه زهرا (س) نیز در همین بخش می باشد). بخش 2 قنوت های ائمه اطهار، از امام حسن مجتبی تا امام زمان (ع) می باشد که اسرار بسیاری در آن نهفته است. بخش 3 شامل ادعیه رسول خدا در بیشتر جنگها، و ادعیه مخصوص دیگری از ائمه معصومین برای دفع شر اشرار و حوادث و بلایا، مناجات در هر شرایطی، تضرع و انابه به درگاه خدا از زبان پیغمبر و جبرئیل و بزرگان. بخش بعدی، دعاهایی است که به خاطر سیدبن طاووس رسیده و شامل ادعیه پراکنده است. دعای حضرت آدم، ادعیه حضرت نوح، حضرت ادریس، حضرت یوسف و بعضی دیگر از پیامبران گذشته. در قسمت پایانی کتاب ادعیه برای سلامتی، رفع هم و غم و برای فرج و عافیت و چند دعا از نویسنده کتاب (سیدبن طاووس) و بالاخره شرایط دعا کردن و وقت اجابت دعا، در صفحات آخر کتاب بیان شده است.

سخن مؤلف درباره این کتاب:
مؤلف می گوید: من تألیف این کتاب را خودم ننگاشتم، بلکه دعاها را از کتاب ها نشان می کردم و آن ها را به کاتبان میدادم، آنها براساس فهم و قابلیت خود، آن ها را نقل می کردند. اینکار به خاطر عجله زیادی بود که در تألیف این کتاب داشتم از این رو اگر در دعاها، اشتباه یا غلطی هست، به همین خاطر می باشد.