کتاب انموذج

کتابی مختصر و مفید در نحو زبان عرب به زبان عربی. نویسنده آن، ابوالقاسم محمود زمخشری از بزرگان علمای اهل تسنن در نحو و بلاغت و فقه و حدیث و تفسیر و ..... این کتاب تلخیص اثر دیگر نویسنده بنام «المفصل فی صنعة الاعراب» از معروفترین کتب نحویه می باشد که برای مبتدیان علم نحو، به عنوان مقدمه در دروس حوزوی مورد استفاده است. نویسنده در «انموذج» در نهایت ایجاز، تقریبا تمام مسائل نحو و اندکی از صرف (تثنیه، جمع، تصغیر و....) را گفته و نکته جالب کتاب، روش علمی مؤلف در تعریف اصطلاحات و مفاهیم (اسم، فعل، صفت، مصغر و جز آن) و ارائه قواعد بر حسب موازین صوری است.

معرفی اجمالی نویسنده:
ابوالقاسم محمود بن عمر خوارزمی زمخشری، ملقب به "جارالله" (به مناسبت سالها مجاورت در مکه معظمه) سال 467 هـ ق در «زمخشر» از روستاهای خوارزم متولد شد. این عالم ایرانی در تفسیر و نحو و لغت و ادب و علوم مختلف دیگر صاحب فضل و استاد بود. در ضمن مسافرتهایش برای تحصیل علم و دیدار با بزرگان، مدتی طولانی در مکه اقامت کرد. وی که مذهب معنزلی داشت، به "فخر خوارزم" نیز معروف بود. طلاب از بلاد دور در درس او حاضر می شدند و از حوزه درسی اش، بهره می بردند. زمخشری سال 538 هـ ق در جرجانیه خوارزم درگذشت و همانجا مدفون شد. از او تألیفات متعدد و متنوعی بر جای مانده که هر کدام تبحر علمی او را اثبات می کند، از جمله همین کتاب انموذج که برخی «نموذج» گفته اند.

ساختار و تقسیم بندی کتاب:
کتاب با مقدمه کوتاهی در تعریف کلمه و کلام شروع و در 3 باب تنظیم است:
باب اول: درباره تعریف اسم و اقسام آن (15 صنف)، اعراب و معرب و مبنی و توابع آن.
باب دوم: درباره فعل و اقسام آن (ماضی، مضارع، امر، متعدی و غیرمتعدی، افعال قلوب، ناقصه و مقاربه، مدح و ذم و تعجب)، (11 صنف).
باب سوم: درباره حروف (23 صنف).
چندین شرح بر این کتاب نوشته شده که بهترین و معروفترین آن از "جمال الدین محمدبن عبدالغنی اردبیلی" است که از کتب درسی طلاب علوم دینی و عربی در ایران است و در کتاب «جامع المقدمات» درج و مکرر چاپ شده است. این رساله سال 1859 میلادی در شهر کریستیانپا (پایتخت نروژ) چاپ شد. سال 1879 میلادی در شهر غازان به چاپ رسید. در ایران و هند نیز بطور مکرر چاپ شده است.