تقوی، یکی از اسباب ورود به بهشت در آیات قرآن

درباره اوصاف بهشتیان آیات فراوانی در قرآن مجید وارد شده که در مجموع صفات و اعمالی که انسان را به بهشت می رساند و او را درآن جایگاه رفیع و والا جای می دهد، کاملا مشخص می سازد، و دیدگاه اسلام را در مسأله نجات و سعادت ابدی و تکامل بشر روشن می کند.

یکی از عوامل ورود انسان به بهشت، تقوی و پرهیزگاری است که در آیات فراوانی از قرآن مجید نیز روی آن تکیه شده است، از جمله در سوره مریم بعد از اشاره به جنات عدن (باغهای جاودانه بهشت) و بخشی از نعنتهای آن می فرماید: «این همان بهشتی است که ما به ارث به بندگان پرهیزگار خود می بخشیم» (تلک الجنه التی نورث من عبادنا من کان تقیا) (مریم/ 63). می دانیم در نظام ارزشی اسلام، تقوی موقعیت بسیار والائی دارد همانگونه که در آیه 13 سوره حجرات که به عنوان یک شعار اسلامی مشهور شده است می خوانیم: "ان اکرمکم عندالله اتقاکم" «گرامی ترین شما نزد خدا پرهیزکارترین شما است». با اینحال جای تعجب نیست که در ایات فراوانی از قرآن مجید، تقوی در حقیقت به عنوان کلید بهشت شناخته شده، و می دانیم تقوی به معنی خویشتن داری، و پرهیز از گناهان و هرگونه تخلف در برابر فرمان خدا و حق و عدالت است، یا به تعبیر دیگر آن حالت خدا ترسی باطنی و کنترل درونی است که انسان را از هرگونه آلودگی بازمی دارد، یعنی چنان مفهوم جامعی دارد که انجام همه وظائف الهی اخلاقی انسانی را فرا می گیرد. تعبیر به «تلک» در آغاز آیه که اشاره به دور است در واقع اشاره ای است به عظمت مقام بهشت، گوئی آنچنان والا است که از دسترسی فکر و اندیشه ما فراتر است. تعبیر به «ارث» ممکن است اشاره به یکی از نکات زیر باشد:

1- «ارث» به معنی هرگونه تملیک پایدار است، زیرا تنها ملکی که قابل فسخ و بازگشت نیست ملکی است که از طریق ارث به انسان می رسد. بهشت برای پرهیزکاران نیز چنین است.

2- وراثت  پیش از آنکه جنبه قانونی و تشریعی داشته باشد جنبه تکوینی و طبیعی دارد که طبق آن صفات پدران و مادران به فرزندان منتقل می گردد، بنابراین منظور از تعبیر به ارث در آیه فوق، وجود یک رابطه معنوی تکوینی در میان «تقوی» و «بهشت» است.

3- اموالی که به ارث می رسد اموالی است که معمولا انسان برای آن زحمتی نکشیده، گوئی نعمتهای بهشتی آنچنان عظیم است که اعمال پرهیزکاران در مقابل آن کاملا ناچیز محسوب می شود، مثل اینکه بهشت را بدون زحمت و مجانا به آنها داده اند، چرا که زحمات آنها در برابر این نعمت بسیار کم اهمیت است. و به تعبیر دیگر درست است که اعمال انسان و تقوای او پایه استحقاق بهشت است، ولی عظمت نعمتهای بهشتی چنان است که گوئی رایگان به پرهیزگاران داده می شود. اینجا است که می گوئیم پاداشهای الهی درعین استحقاقی بودن جنبه تفضلی دارد.

4- در روایت پرمعنائی از رسول خدا(ص) در تفسیر این مطلب می خوانیم: "ما من احد و له منزل فی الجنه، و منزل فی النار!: فاما الکافر فیرث المومن من منزله من النار، والمومن یرث الکافر منزله من الجنه" «هر انسانی منزلگاهی در بهشت و منزلگاهی در جهنم دارد، کافران منزل دوزخی مومنان را به ارث می برند، و مومنان جایگاه بهشتی کافران را!». این تعبیر به خوبی نشان می دهد که همه انسانها آزاد آفریده شده اند، هم استعداد بهشتی شدن را دارند و هم دوزخی شدن را، و این بسته به انتخاب خود آنها است. تعبیر به «ارث» درمورد بهشت منحصر به آیه فوق نیست و در آیات 10 و 11 مومنون و 43 اعراف و 72 زخرف و 85 شعرا نیز آمده است و این یک تعبیر پرمعنی است.