پاسخ به دو ایراد درباره منکران وجود فعلی بهشت و دوزخ

منکران وجود فعلی بهشت و دوزخ ممکن است به دو اشکال عقلی و نقلی متوسل شوند. اما اشکال عقلی اینکه ایجاد این دو قبل از قیامت لغو و بیهوده است، چرا که یقینا قبل از حساب روز قیامت نه کسی وارد بهشت می شود و نه کسی وارد دوزخ، این درست به آن میماند که از هزار سال قبل خانه ای را برای ساکنان هزار سال بعد بسازند و آماده کنند، آیا این بیهوده نیست؟!

پاسخ این ایراد روشن است و آن اینکه: این مسأله اثر روانی و تربیتی فوق العاده ای  در انسانها دارد. خداوند با این کار به انسان می فهماند که نه آن پاداش عظیم نسیه است و نه آن کیفر بزرگ، هر دو از هم اکنون آماده شده اند، درست به این می ماند که ما جوائزی را از آغاز سال برای جمعی از دانش آموزان که در آخر سال بیشترین نمره ها را در امتحانات بیاورند آماده کنیم، و حتی در ویترین مدرسه در مقابل چشمانشان  بگذاریم، و بگوئیم این است پاداش کسانی که بیشترین تلاش را در تحصیل خود داشته باشند، یا اینکه زندان و چوبه دار را برای قاتلان و جانیان جلوتر آماده سازند. مسلما این کار نه تنها لغو نیست بلکه اثر عمیق فوق العاده ای دارد، منتها چون بهشت و دوزخ برای اهل دنیا با توجه به حجابهائی که وجود داد قابل مشاهده نیست اخبار خداوند و پیامبران معصوم و صادق در این زمینه همان اثر را  دارد. دیگر اینکه می دانیم در پایان این جهان همه چیز فانی  می شود.

قرآن مجید می گوید: "کل شیء هالک الا وجهه" «همه چیز جز ذات پاک او فانی  می شود». این اشکال نیز از چند طریق قابل پاسخ است. نخست اینکه منظور از "کل شیء" تمام دنیا است، و آنچه مربوط به دنیای فانی است، ولی برای بهشت یا دوزخ  که جزء سرای باقی است و در ماورای جهان ماده یا در باطن آن قرار دارد «هلاک» مفهومی ندارد، چرا که آنها از قلمرو دنیای فانی بیرون هستند. دیگر اینکه استثنای «وجهه» (ذات پاک خداوند) شامل کلیه اموری می شود که انتساب آن به او چنان قوی و نیرومند است که داخل در مفهوم «وجه» می شود، و از آنجا که بهشت و دوزخ مظهر رحمت و غضب او و کانون پاداش و کیفر او است داخل در مستثنا است. سوم اینکه «هلاک» به معنی نبودن کسانی است که از آن بهره گیرند همچون خانه آبادی که اهل آن بمیرند و بی صاحب بماند در این مورد گاه تعبیر به هلاک می شود.