وجود فعلی بهشت و دوزخ با توجه به روایات

بسیاری از احادیث اسلامی این معنی را تأیید و تأکید می کند که بهشت و دوزخ هم اکنون مخلقوند، از جمله در حدیثی از امام علی بن موسی الرضا(ع) آمده است که یکی از اصحاب او از بهشت و دوزخ پرسید که آیا آنها هم اکنون مخلوقند؟ امام (ع) فرمود: "و ان رسول الله قد دخل الجنه ورای النار لما عرج به الی السماء" «آری آفریده شده اند، و پیامبر (ص) به هنگام معراج وارد بهشت شد و دوزخ را نیز مشاهده کرد». راوی می گوید عرض کردم گروهی می گویند: آنها مخلوق نیستند، امام (ع) فرمود: "ما اولئک منا و لا نحن منهم، من انکر خلق الجنه و النار فقد کذب  النبی و کذبنا»...«آنها از ما نیستند و ما از آنها  نیستیم، کسی که آفرینش بهشت و دوزخ را انکار کند پیامبر را تکذیب کرده، و ما را نیز تکذیب نموده است...».

در بسیاری از روایات مربوط به معراج پیامبر(ص) به مسأله بهشت و دوزخ و وجود فعلی آنها اشاره شده، و اینها در حقیقت تأکیدی است بر آنچه در آیات فوق خواندیم که قرآن در سوره نجم در جریان معراج پیامبر(ص) نیز اشاره کرده است. در تفسیر علی بن ابراهیم در شرح آیه "و لقد راه نزله اخری  عند سدره المنتهی" چنین آمده است: "و اما الرد علی من انکر خلق الجنه والنار فقوله عندها جنه الماوی، ای عند سدره المنتهی  فسدره فی السماء السابعه و جنه الماوی عندها" «پاسخ کسانی که آفرینش بهشت و دوزخ را انکار می کنند، آیه «عندها جنه الماوی» است یعنی در نزد سدرة المتتهی که در آسمان هفتم است، بهشت جاویدان قرار دارد».

روایات متعددی که در منابع شیعه و اهل سنت درباره تولد بانوی اسلام فاطمه زهرا (ع) آمده نیز گواه بر این معنی است که می گوید: پیامبراکرم(ص) در شب معراج وارد بهشت شد و از میوه درختان بهشتی تناول فرمود، و از همان میوه، نطفه فاطمه زهرا (ع) منعقد شد، و لذا پیامبر(ص) او را می بوسید و می گفت: «از او بوی بهشت می شنوم».

در تفسیر آیه 37 سوره آل عمران "... کلما  دخل علیها زکریا المحراب وجد عندها رزقا...." «هر زمان زکریا  وارد محراب مریم(س) می شد غذای مخصوصی در آنجا می یافت». (و هنگامی که سوال می کرد از کجا آورده ای مریم، می گفت: از سوی خدا است). در بسیاری از منابع اسلامی اعم از شیعه  و اهل سنت آمده است که این غذا میوه های بهشتی بود که در غیر فصل خداوند در اختیار مریم می گذاشت. درباره بانوی اسلام فاطمه زهرا (ع) نیز در روایات اسلامی می خوانیم که خداوند مائده بهشتی بر آن حضرت نازل کرد و پیامبر (ص) و علی (ع) و جمعی از همسران پیامبر (ص) و همسایگان از آن خوردند و پیامبر آن را تشبیه به جریان مریم کرده فرمود: "الحمد الله الذی جعلک شبیهه بسیده  نساء بنی اسرائیل" «شکر می کنم خدائی را که تو را شبیه مریم بانوی زنان بنی اسرائیل قرار داد».

ممکن است گفته شود اینها مربوط به بهشت برزخی است همان بهشتی که ارواح شهدا نیز بعد از شهادت و قبل از قیامت در آن جای دارند، ولی پاسخ این سخن این است که بهشت برزخی مادی نیست بلکه جنبه مثالی دارد و ارواح در قالبهای مثالی در آن بهشت متنعمند و مسلما چنین بهشتی که جنبه مادی عنصری ندارد، میوه هائی همچون میوه های ای جهان که قابل استفاده برای این جسم مادی باشد در آن نخواهد بود، بلکه از جهاتی شبیه به صحنه هائی است که انسان در خواب می بیند و لذاتی که از آن بهره مند می گردد.

اضافه بر اینها در روایات متعددی می خوانیم که بهشت هم اکنون در حال شکل گرفتن و گسترش به وسیله  اعمال انسانها است و پاره ای از اعمال سبب غرس درختان تازه ای در بهشت می شود، این گونه اخبار تنها در صورتی مفهوم است که بهشت هم اکنون موجود باشد از جمله به چند خبر آموزنده زیر توجه کنید.

1- در دیثی از ابوایوب انصاری از پیغمبر اکرم(ص) می خوانیم که در شب معراج ابراهیم خلیل (ع) برمن عبور  کرد و گفت: "مرامتک ان یکثروا من غرس الجنه، فان ارضها  واسعه، و تربتها طیبه! قلت: و ما غرس الجنه؟ قال: لاحول ولا قوه الا بالله" «به امتت دستور ده در بهشت زیاد درختکاری  کنند، چرا که زمینش گسترده و خاکش پاک و حاصلخیز ست! گفتم: درختکاری بهشت چیست؟ گفت: ذکر لاحول ولا قوه الا بالله است».

2- در حدیث دیگری از پیغمبر اکرم(ص) آمده است: "من قال لا اله الا الله غرست له شجره فی الجنه" «کسی که لا اله الا الله بگوید درختی در بهشت برای او غرس می شود».

3- در حدیث دیگری از امام صادق (ع) از اباء گرامیش از رسول خدا (ص) چنین آمده است: "من قال سبحان الله غرس الله له بها شجره فی الجنه ومن قال الحمد غرس الله له بها شجره فی الجنه، و من قال لا اله الله غرس الله له  بها شجره فی الجنه، ومن قال اکبر غرس الله له بها شجره فی الجنه" «کسی که سبحان الله بگوید خداوند درختی در بهشت برای او می نشاند و کسی که الحمد لله بگوید خداوند درختی در بهشت برای او می نشاند، و کسی که لا اله الله بگوید خداوند درختی در بهشت برای او غرس می کند، و کسی که الله اکبر بگوید خداوند درختی در بهشت برای او می نشاند». مردی از قریش در آنجا بود و عرض کرد ای رسول خدا بنابراین درختان ما در بهشت زیاد است! پیامبر درجواب فرمود: "نعم، لکن ایاکم ان ترسلوا علیها نیرانا  فتحرقوها" «آری! ولی برحذر باشید از اینکه آتشی بر آنها بفرستید و آنها را بسوزایند».

4- در حدیث دیگری از پیغمبراکرم (ص) تعبیر لطیفتری در این زمینه دیده می شود و آن اینکه می فرماید هنگامی که به معراج رفتم وارد بهشت شدم در آنجا فرشتگانی را دیدم که قصرهائی می سازند و گاه توقف می کنند. از علت این امر سوال کردم گفتند ما منتظر مصالح هستیم! گفتم مصالح شما چیست؟ گفتند: ذکر «سبحان الله والحمد لله ولا اله الله والله اکبر» که مومن می گوید، هنگامی که ذکر می کند بنا می کنیم و هنگامی که خودداری می کند دست نگه میداریم.

این بحث را با سخنی از مرحوم علامه مجلسی پایان می دهیم. او در بحار الانوار ذیل روایات مربوط به بهشت و دوزخ می گوید: «بدان ایمان به بهشت و دوزخ آن گونه که در آیات و اخبار وارد شده بدون تأول کردن آن به معانی دیگر از ضروریات دین است. اما اینکه آنها هم اکنون مخلوقند یا نه غالب علمای اسلام مگر گروه اندکی از معتزله معتقدند که هم اکنون مخلوق هستند، و آیات، اخبار متواتره سخن آن گروه اندک را نفی می کند، و مذهب آنها را تضعیف می نماید، و ظاهر این است که احدی از علمای  امامیه قائل به این مذهب نادرست نیست مگر سخنی که به سید رضی نسبت می دهند.