تفسیر آیاتی از قرآن، پیرامون وصف شهید، یکی از صفات فعل خداوند

«صفات فعل» صفاتی است که با ملاحظه انجام فعلی از ناحیه آن ذات مقدس بر او اطلاق می شود، مثلا می گوئیم خداوند خالق و رازق است، مسلما این صفت، قبل از آنکه مخلوقی را بیافریند و روزی دهد بر او اطلاق نمی شد (البته قدرت بر خلقت و روزی دادن را داشت اما وصف خالق و رازق بر او صادق نبود) بنابراین صفات فعل در واقع حادثند، و طبعا عین ذات خدا نیستند، و در حقیقت آنها مفاهیمی هستند در ذهن ما.

وصف «شهید» از اوصافی است که دارای معانی مختلفی است، طبق بعضی از این معانی از اوصاف ذات است، زیرا یکی از معانی آن «آگاهی توأم با حضور و شهود» است، و در این صورت به صورت علم باز می گردد. و اگر به معنی شهادت دادن بر اعمال بندگان بوده باشد از صفات فعل محسوب می شود، و ذکر آن در اینجا نیز از همین نظر است، به دو آیه زیر گوش جان فرا می دهیم:

1- والله شهید علی ما تعملون «خداوند گواه اعمالی است که انجام می دهید» (آل عمران/ 98)

2- قل الله شهید بینی و بینکم: «بگو: خداوند گواه میان من و شما است) (انعام /19)

توضیح و پیام
«شهید» از ماده «شهود و شهادت» به گفته «مقاییس اللغه» در اصل به معنی «حضور» و «آگاهی» و «اعلام»  است، و به هنگام شهادت دادن هم «علم» لازم است هم «حضور»، و هم «اعلام». ولی «راغب» در «مفردات» می گوید: این واژه به معنی «حضور» توأم با مشاهده» است، خواه با چشم ظاهر باشد یا با چشم دل. «مشاهده  حج» به مکانهای مقدسی گفته می شود که فرشتگان و مومنان در آنجا حضور می یابند. اینکه به کشتگان راه خدا «شهید» می گویند یا به خاطر آن است که فرشتگان رحمت در کنار آنها حاضر می شوند، یا به خاطر مشاهده نعمتهای بزرگی  است که برای آنها مهیا گشته، یا حضر آنها در پیشگاه خدا، یا قیام آنها در طریق شهادت به حق، و یا به خاطر افتادنشان بر زمین است، چرا که یکی از نامهای زمین «شاهده» می باشد. روز جمعه را نیز «شاهد» می نامند چرا که شاهد اجتماع مسلمین  است و روز عرفه را «مشهود» می گویند به خاطر آنکه زائر بیت الله الحرام در آن حضور دارند. به هرحال اطلاق وصف بر ذات پاک خداوند یا به خاطر حضور او در همه جا است یا به جهت گواهی او بر تمامی اعمال بندگان.

پیامی که این توصیف الهی به همگان می دهد، حضور او در همه جا و گواهی او بر اعمال بندگان است، نه تنها فرشتگان و کاتبات نامه اعمال، و نه فقط اعضاء بدن انسان و زمان و مکانی که در آن و بر آن زندگی می کند، گواهان اعمال او هستند، که از همه بالاتر ذات پاک خداوند شاهد و شهید است، مسلما  توجه به این حقیقت اثر عقیقی در اصلاح اعمال و رفتار او دارد. آری ایمان به خدا و معرفت صفات او، یکی از مهمترین وسائل تربیت ما است.