عناصر سازنده وحدت و برادری در قرآن و سنت

قرآن مجید و احادیث پیامبر، عنصر سازنده امت واحد را ایمان می دانند آنجا که قرآن می فرماید:

1- "انما المومنون اخوه"(سوره حجرات/ آیه 10)، «افراد با ایمان برادران یکدیگرند.»

2- "ان هذه امتکم امه واحده و انا ربکم فاعبدون" (سوره انبیاء/ آیه 92)، «بی تردید که این امت شما، امتی یگانه است و من پروردگار شما هستم مرا عبادت کنید.»

3- "و ان هذه امتکم امه واحده و انا ربکم فاتقون" (سوره مومنون/ آیه 52)، «این امت شما، امتی یگانه است و من پروردگار شما هستم پس از عذاب من، بیمناک باشید.»

4- "کنتم خیر امه اخرجت للناس تأمرون المعروف و تنهون عن المنکر و تومنون بالله" ( سوره آل عمران/ آیه 110)، «شما بهترین امتی بودید که برای مردم به وجود آمده اید، و به کار نیکو فرمان می دهید، و از کار زشت  جلوگیری می کنید و به خداوند ایمان می آورید.»

5- "فان تابوا و اقاموا الصلاه و آتتوا الـــزکاه فاخوانکم فی الدین"( سوره توبه / آیه 11)، «اگر توبه کنند و نماز را بپا دارند و زکات بدهند، پس در دین، برادران شما هستند.»

این آیات می رساند که خداوند سبحان، امت اسلامی را به خاطر وحدت ایمان، مورد خطاب قرار داده و ملاک برادری و اجتماع را ایمان و وحدت عقیده شناخته است و بر این مطلب احادیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم روایت شده است از آن جمله:

پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله وسلم در سخنان خود در حجة الوداع فرمود: «ای مردم! خدای شما یکی است، پدر شما یکی است همه شما از آدم هستید و آدم نیز از خاک است. گرامی ترین شما پیش خداوند، پرهیزکارترین شماست، عرب را بر عجم فضیلتی  نیست مگر با تقوا.»
پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله وسلم در خطبه حجة الوداع فرمود: «سخن مرا بشنوید و در آن بیندیشید تا یاد بگیرید، هر مسلمانی برادر مسلمان است و همه مسلمانان برادر یکدیگرند»، «همه مسلمانان دارای یک تعهد می باشند و اگر یک فرد عادی از مسلمانان،  امان بدهد بر همه مسلمانان واجب است که پیمان او را محترم شمرده به امان او وفا کنند.»
امیر مومنان علی علیه السلام فرمود: «هرکس رو به کعبه کند و به پیامبر ما ایمان بیاورد، بر باورهای ما گواهی  دهد، در این صورت وارد دین ما می شود، ما حکم قرآن و حدود اسلام را درباره او اجراء می کنیم. فردی بر فرد دیگر فضیلتی ندارد مگر با تقوا، آگاه باشید برای پرهیزگاران در پیشگاه خداوند، بهترین اجرها و نیکوترین پاداش هاست.»
از پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله وسلم نقل شده است که فرمود: «مومنان در روابط  و دوستی با یکدیگر، مانند اعضاء یک پیکرند، اگر عضوی از بدن دچار آسیب گردد دیگر اعضاء بدن نیز ابراز همدردی می کنند.»
امام صادق علیه السلام فرمود: «مسلمان، برادر مسلمان است، حق مسلمان در گردن برادر مسلمان خود این است که خود را سیر نکند در حالی که برادر او گرسنه است و از آب سیراب نشود در حالی که برادر وی تشنه است، لباس نپوشد، درحالی که برادر دینی او برهنه است. راستی چقدر حق مسلمان در گردن برادر دینی بزرگ است!!
پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله وسلم می فرماید: «مسلمان با هم برادر و برابرند، اگر یک فرد عادی از آنان به یک فرد کافری امان بدهد، همه مسلمانان حتی شخصیت های بزرگ نیز باید امان او را محترم شمارند، مسلمان بر ضد دیگران دست واحد و قدرت واحدی هستند.»
پیامبر اسلام به این پایه از سخن اکتفاء نکرده، بلکه هر عنصری از عناصر دیگری را که عامل تفرقه و طبقه بندی است، رد کرده است و در دوران زمامداران خود، عملا به طرد  این عوامل پرداخته و با آنها مبارزه کرده است.
امیرمومنان ضمن خطبه ای فرموده ا ند: «ای مردم! آدم کسی را برده و کنیز نزائیده، همه مردم آزادند. و خداوند برخی از شما را بر برخی دیگر واگذار کرده، هرکس گرفتار مصیبتی بشود و صبر کند او در خیر است و نباید به خدا منت بگذارد، آگاه باشید چیزی که در پیش ما حاضر  است، ما آن را به طور مساوی میان سفید و سیاه تقسیم می کنیم.»
مروان به طلحه و زبیر اشاره کرد و گفت علی با این جمله شماها را آراده کرده است. راوی حدیث می گوید: به هر یکی از آنان سه دینار داد و به یک مردی از انصار هم سه دینار داد، بعد از او غلام سیاهی آمد، به او نیز سه دینار عطا کرد، آن مرد انصاری گفت:  امیرمومنان! این غلام است و من او را دیروز آزاده کرده ام، مرا با او مساوی قرار می دهی؟! فرمود: «به کتاب خداوند نگاه کردم در فضیلت فرزندان اسماعیل نسبت به فرزندان اسحاق چیزی نیافتم و من در تقسیم این غنیمت هیچ فضیلتی برای فرزندان اسماعیل نسبت به دیگران نمی بینم.
روزی موسی بن جعفر (ع) به یک مرد بدقیافه ای نگاه کرد و در کنار او نشست و با او به گفتگو پرداخت. سپس  آمادگی خود را جهت رفع نیازمتدی های او اعلان نمود. شخصی به حضرت گفت ای فرزند رسول خدا، آیا بر این مرد وارد می شوی و سپس از نیازهای او سوال می کنی در صورتی که او به تو محتاج تر است؟! امام فرمود: «بنده ای است از بندگان خدا، و برادری است به موجب کتاب خدا، در زمین خدا راه می رود، من و او را، بهترین پدرها ( آدم) و با فضیلت تر ین شرایع ( اسلام) به هم پیوند داده است.

به این ترتیب در نظر اسلام «ایمان» قوی تر ین و جامع تر ین رابطه ای است که مسلمانان را به هم پیوند می دهد و یگانه ملاکی است که به وسیله آن، امت اسلامی ساخته می شود، همچنانکه دیگر عوامل را نیز نفی می کند و به هیچ یک از عوامل پدیدآورنده ملیت «ایمان» ندارد.