سر تاکید و تشدید در امر مسجد و جماعت

اگر توجهی به اخبار مربوط به حضور در مساجد و شرکت در جماعت بکنیم و بیانات مرغوبه ای را که از لسان ائمه ی معصومین علیهماالسلام در امر جماعت رسیده و ذم و نکوهش هایی را که درباره ی تارکین جماعت فرموده اند از نظر بگذرانیم، شدت اهمیت جنبه ی اجتماعی احکام دین در نظر شارع مقدس اسلام، روشن می شود.

روایتی، فضیلت نماز جماعت را برحسب افزایش تعداد افراد مأمومین، بالا می برد تا آنجا که می فرماید: (فان زادوا علی العشره فلو صارت السماوات کلها قرطاسا و ابحار مدادا و الاشجار اقلاما و الثقلان مع الملائکه کتابا لم یقدروا ان یکتبوا ثواب رکعه)، «تعداد نمازگزاران به جماعت، وقتی از ده نفر گذشت، اگر تمام آسمان کاغذ گردد و دریاها مرکب و درختان قلم و جن و انس و فرشتگان، نویسنده شوند، قادر به نوشتن ثواب و فضیلت یک رکعت از آن نماز نخواهند بود».

و باز در خبر  است: «لا صلوة لمن لایصلی فی المسجد الا من عله و لا غیبه لمن صلی فی بیته و رغب عن جماعتنا و من رغب عن جماعه المسلمین وجب علی المسلمین غیبه و سقطت بینهم عدالـته و وجب هجرانه و اذا الی امام المسلمین انذره و حذره فان حضر جماعه المسلمین و الا احرق علیه بیته»، «نماز کامل، به جا نیاورده  آنکس که بدون عذر، در مسجد (که مرکز تجمع و جماعت مسلمین است) نماز نخواند. هر که از جماعت ما، اعراض کرده و در خانه اش نماز بخواند، غیبتش روا بوده و از عدالت، ساقط است و دوری کردن از او لازم است و بر پیشوای مسلمانان است که او را انذار و تحذیر نماید، و در صورت ادامه ی تخلف از جماعت، خانه اش را بسوزانند».

و در خبر دیگر است که وقتی امام امیرالمومنین علیه السلام آگاه شدند که جمعی از مسلمانان، تخلف از جماعت کرده و در مسجد حاضر نمی شوند، خطبه ای انشاء فرموده و خاطر نشان ساختند: «ان قوما لا یحضرون الصلوة معنا فی مساجددنا فلایوا کلونا و لا یشاربونا و لا یشاورونا و لا ینا کحونا او یحضروا معنا صلوتنا جماعه و انی لا و شک بنار تشعل فی دورهم فاحرقها علیهم او ینتهون»، «مردمی که در مسجدهای ما حاضر نمی شوند و وارد صفوف جماعت ما نمی گردند، حق ندارند با ما، هم غذا و هم مشرب شوند و  رابطه ی ازدواج برقرار سازند مگر این که در نماز جماعت با ما مشارکت کنند. و اگر با هم خودداری کرده و ترک جماعت نمایند، من ناگزیر باید دستور احراق بیوتشان را داده و آتش در خانه هاشان بیفکنم».

به دنبال فرمان امام علیه السلام، مسلمانان از معاشرت با آن قوم، خودداری کرده و قطع روابط نمودند تا آنان ناچار رو به مسجد آورده و به جماعت مسلمین پیوستند.

«عن ابی عبدالله علیه السلام قال: هم رسول الله صلی الله علیه و آله باحراق قوام فی منازلهم کانوا یصلون فی منازلهم  و لایصلون الجماعه فاتاه رجل اعمی فقال: یا رسول الله النی ضریر  البصر و ر بما اسمع النداء و لا اجد من یقودنی الی الجماعه و الصلوة معک فقال له النبی صلی الله علیه و آله: شد من منزلک الی المسجد حبلا و احضر الجماعه»، «نقل از امام صادق علیه السلام است: رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در مقام آن برآمد که جمعی را که نماز در خانه های خود خوانده و برای جماعت در مسجد حاضر نمی شدند، در میان خانه هایشان بسوزاند. مردی نابینا آمد و گفت: یا رسول الله! من از چشم، عاجزم و چه بسا صدای اذان را می شنوم ولی کسی را نمی یابم که مرا راهنمایی کرده و برای شرکت در جماعت شما به مسجد بیاورد. نبی اکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: ریسمانی ببند، از منزلت تا مسجد و در جماعت شرکت کن».

حال، این همه تأکید و ترغیب ها و سختگیری ها، همه برای این است که تفرقه و تشتت و پراکندگی، موجب مرگ یک ملت و نابودی یک اجتماع است، و وحدت و اتحاد و به هم پیوستن و صف واحد بوجود آوردن، مایه ی حیات امت و سرچشمه ی تولید قدرت و شرکت یک جامعه در دنیاست.

«عن ابی عبدالله عیه السلام قال: مکه حرم الله و حرم رسوله و حرم امیرالمومنین علیهمالسلام و الصلوة فیها بماه الف و الدرهم فیها بماه الف درهم. و المدینه حرم الله و حرم رسوله و حرم امیرالمومنین علیهمالسلام و الصلوة فیها بعشره آلاف الصلوة و الدرهم فیها بعشره آلاف درهم. و الکوفه حرم الله و حرم رسوله حرم امیرالمومنین علیهمالسلام و الصلوة فیها بالف صلوة و الدرهم فیها بالف درهم»، «امام صادق علیه السلام فرموده اند: مکه، حرم خدا و حرم رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم و حرم امیرالمومنین علیه السلام است، و نماز در آن، برابر با صد هزار نماز و یک درهم (انفاق) در آن، برابر با صد هزار درهم است. مدینه، حرم خدا و حرم رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم و حرم امیرالمومنین علیه السلام است، و نماز در آن، برابر با ده هزا رنماز و یک درهم  در آن، برابر با ده هزار درهم است. و کوفه، حرم خدا و حرم رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم و حرم امیرالمومنین علیه السلام است و نماز در آن، برابر با هزار نماز و یک درهم در آن، برابر با هزار درهم است».

«عن علی علیه السلام قال: صلوة فی بیت المقدس تعدل الف صلوة و صلوة فی مسجد الاعظم مأه صلوة و صلوة فی مسجد القبیله خمسه صلوة و صلوة فی مسجد السوق اثنتا عشره صلوة و صلوة الــجل فی بیــته وحده صلوة واحده»، «از حضرت علی علیه السلام نقل است که فرموده اند: یک نماز در بیت المقدس برابر با هزار نماز است و یک نماز در مسجد اعظم ( محتمل است که مسجد کوفه باشد و به قرینه ی بعض روایات، احتمال بیشتری می رود که مراد، مسجد جامع هر شهری باشد) برابر صد نماز و یک نماز در مسجد محله معادل با بیست و پنج نماز و یک نماز در مسجد بازار معادل با دوازده نماز است، در حالی که نماز مرد در خانه اش، که تنها بجا می آورد ( و در مسجد و جماعت حاضر نشده است)، بیش از یک نماز، حساب نخواهد شد».

صف های جماعت ها که شب و روز، در تمام شهرها و قری و قصبات مسلمان نشین، در اوقات نمازهای پنجگانه، در مساجد تشکیل می شود، به منظور ایجاد ارتباط دائمی و پیوستگی همیشگی بین افراد مسلمان یک قریه و یک محله و یک شهر است. و نیز برای توسعه ی بیشتر این دایره ی اتحاد و اتئلاف مسلمانان، در شرع مقدس اسلام، مقرر است که یک مجمع عمومی تر هفتگی تحت عنوان «نماز جمعه» تشکیل شود، با امتیازات خاصی که سایر نمازهای یومیه، فاقد آن امتیازات است. و از جمله آن که این نماز هفتگی (که بجای نماز ظهر روز جمعه خوانده می شود) واجب است به جماعت خوانده شود در صورتی که اقامه ی جماعت در نمازهای دیگر یومیه، مستحب است. و دیگر آن که نماز جمعه، در هر نقطه ای که بر پا شود، تا شعاع دو فرسخ از تمام جوانب بر مردم واجب است که برای شرکت در آن حاضر شوند. حتی واجب است زندانی ها را تحت الحفظ بیاورند و در نماز جمعه و استماع خطبه، شرکت دهند و سپس به اقامتگاهشان (زندان)  برگردانند. و نیز تا شعاع یک فرسخ حرام است نماز جمعه ی دیگر تشکیل گردد و تنها یک نماز باید در آن محدوده، اقامه شود. و البته بدیهی است که با این شرایط، چه مجمع با شکوه و پرسطوتی به وجود می آید که چشم دشمنان را خیره ساخته و پشت ستمگران را می لرزاند. یک اجتماع عمومی دیگر هم، در متن دین مقدس داریم به عنوان «نماز عید» که روز عید فطر و روز عید قربان، اقامه می شود و در زمان غیبت امام علیه السلام مستحب است و بهتر آن که در صحرا منعقد گردد، با شرایط مستحبه و جالب دیگری که در کتب فقهیه، مذکور است.