کافران و انکار معاد

معمولا دعوت پیامبران در هر دو جبهه توحید و معاد با یک نوع مقاومتی روبرو می شد، هم در جبهه توحید و هم در جبهه معاد و در هر کدام به یک شکل خاص. در جبهه معاد اغلب به صورت یک استبعاد بود. مگر چنین چیزی ممکن است؟ انسان بعد از اینکه مرد، دیگر مرد و تمام شد، فانی و نیست شد. خیال می کردند مردن برای انسان فنا و نیستی است. وقتی که انسان مرد و نیست شد و اعضای بدنش متفرق گردید و هر جزئی به جایی پراکنده شد، مگر می توان باور کرد که باز همین انسان مبعوث و محشور بشود؟
قرآن کریم می فرماید: «زعم الذین کفروا ان لن یبعثوا». «زعم» را معمولا به "گمان کرد" ترجمه می کنند. در زبان عربی چند لفظ دیگر هم داریم که معانی آنها به معنای 'زعم' نزدیک است، مثل 'حسب' و 'ظن'. 'زعم' با 'ظن' و با 'حسب' فرق می کند. 'زعم' را معمولا در جایی می گویند که اظهار یک ادعا باشد، غیر از این است که مثلا انسان در مورد چیزی فقط در ذهن خودش گمان می کند و خیالی در ذهنش می چربد. معنی 'زعم' این نیست که اینها در دل خودشان خیال می کنند و این خیال در ذهنشان می چربد، اگر مقصود این می بود کلمه 'ظن' به کار برده می شد، بلکه 'زعم' یعنی چیزی را که به آن یقین ندارند اظهار می دارند. در واقع 'زعم' در اینجا یعنی ادعا می کنند.
در نهج البلاغه، حضرت راجع به عمرو عاص که بحث می کنند می فرمایند: «عجبا لابن النابغه! یزعم لاهل الشام ان فی دعابه» (نهج البلاغه/خطبه 84) یعنی شگفتا و عجبا از پسر نابغه که مقصود عمروعاص است که در برابر مردم شام چنین ادعا می کند، نه اینکه در دل خودش گمان می کند. او در عیب جویی از من چنین ادعای پوچی می کند که من صلاحیت خلافت ندارم، برای اینکه من انسان خوشرو و مزاحی هستم و انسانی که خلیفه است باید عبوس و خشمگین باشد تا مردم از او بترسند!
ادعاهایی را که بی مبنا و براساس تخیلات پوچ باشد 'زعم' می گویند. " به زعم فلان کس' یعنی به ادعای خیالی و پوچ او، ادعایی که هیچ اصل و مبنایی ندارد. بنابراین معنای «زعم الذین کفروا» این است که کافران ادعا می کنند، ولی ادعایی که هیچ مبنا و اصلی ندارد، ادعای پوچ. کافران چه ادعا و چه اظهاری می کنند؟ «زعم الذین کفروا ان لن یبعثوا» چنین ادعا می کنند که هرگز مبعوث نخواهند شد و هرگز بعث و برانگیختن و حشری نخواهد بود (تغابن/7).