براء بن مالک انصاری (بَراء بن مالک انصاری)

از اصحاب بزرگ و فاضل پیامبر (ص) در گروه انصار و سلحشوران صدر اسلام.
پدرش: مالک بن نضر بن... عدی بن نجار.
برادرش: انس بن مالک، صحابی و خدمتکار پیغمبر اکرم (ص) بود. اینکه برادر تنی بودند یا ناتنی، محل اختلاف است.
از تیره «بنی نجار» از طایفه خزرج و سابقین در اسلام می باشد.
بعضی از مورخین، او را از اصحاب صفه دانسته اند.
سال ششم هجری، در بیعت رضوان (شجره)، با پیامبر (ص) حضور داشت و جز جنگ بدر، در بقیه پیکارهای دوره آن حضرت چون خندق، احد و به قولی دیگر غزوات، شرکت کرد، البته در کتب سیره موجود، که فهرستی از جنگاوران زمان پیامبر اکرم (ص) آورده نامی از او ذکر نشده است بلکه شهرتش ببشتر، در جنگهای بعد از پیغمبر (ص) می باشد.
در سفرها، همراه آن حضرت بود و به سبب صدای خوشی که داشت، اشعار حماسی و عربی می خواند و بعد از پیامبر به دلیل شجاعت و دلاوری های اعجاب انگیزش، در جبهه های جنگ با کفار، شرکت فعال نمود. در جنگهای معروف به «رده»، جزو فرماندهان سپاه بود.
«خالد بن ولید بن مغیره مخزومی»، فرمانده جنگ «یمامه» در سال 12 هـ، در دفع «مسیلمه کذاب» او را فرمانده سواره نظام کرد. «ابن اثیر»، در باب کیفیات روحی و تهور او در آغاز حمله و نحوه غلبه وی بر «مسیلمه» و پیروانش و شجاعت و شهامت «براء» در دفع دشمنان، اشارات و نکات ویژه ای دارد. او در این جنگ با یورش سخت سپاهیان تحت امرش، آنچنان نبرد کرد تا در باغی را که «مسیلمه» و سپاهش سنگر گرفته و محل استقرارشان کرده بودند، بر روی مسلمانان گشود و وارد باغ شد و به دشمن حمله کرد و مسیلمه و لشگرش را به هلاکت رساند. بنابر روایتی، دیگر کسی که در باغ جنگید، «ابودجانه» بوده است. (بلاذری/88 و ابن اعثم 36- 37)، این باغ بعدا به «حدیقة الموت» مشهور شد. براء در این جنگ به سختی مجروح گشت گویند که حدود هشتاد ضربه بر بدنش وارد شد و خالد ابن ولید، یکماه تا بهبود جراحاتش، بر بالین او درنگ نمود.
حدود سال 17 هـ، زمانی که «ابوموسی اشعری» از سوی «عمر بن خطاب»، والی بصره شد، «براء و برادرش انس» را همراه خود به عراق برد. سپس در جریان سرکوب شورش «هرمزان» سردار ایرانی در ناحیه جنوب ایران (خوزستان)، به فرمان عمر، در لشگر «ابوموسی»، فرمانده جناح راست لشگر بود. در این جنگ که به «یوم العقبه» شهرت پیدا کرد، دلاوری ها و رشادت های بسیاری نشان داد و «مرزبان زاره»، را کشت و سرانجام در نزدیکی پل شوش، شوشتر (تستر)، به دست هرمزان به شهادت رسید.

چند نکته
1- شرح دلیری و شهامت و شجاعت او در جنگهاست که در همه منابع و ماخذ، به چشم می خورد تا آنجا که خلیفه دوم (عمر بن خطاب) نوشته بود؛ براء بن مالک، را بر هیچ لشگری فرماندهی ندهند که آنها را به مواضع خطرناک کشانده و به هلاکت می اندازد!
و از برادرش «انس بن مالک» نقل شده که گفت: «روزی به ملاقاتش رفتم، دیدم سرود می خواند و با کمان خود بازی می کند، به او گفتم: تا کی می خواهی چنین باشی؟ جواب داد: ای انس، گمان می کنی من بر رختخواب می میرم؟ به خدا سوگند، تا کنون، نود و چند نفر از مشرکین را به تنهایی کشته ام، به جز آن عده ای که در قتل آنها شرکت داشته ام و امیدوارم خداوند مرا در بستر، از دنیا نبرد.»
2- پیغمبر اکرم به منزلت و مقام او نزد خداوند، به رغم فقر و سادگی ظاهر او، اشاره کرده و او را ستوده و حتی او را «مستجاب الدعوه» دانسته است. داستانی نیز در این باره نقل شده است. آن حضرت فرمودند: «بسا افراد ناتوان مستضعفی که با جامه های کم ارزش، (ابونعیم 3/64/67، ابن حیان) به سر می برند که اگر خدای را سوگند دهند، خداوند خواسته آنان را برآورده می کند که از جمله آنها، «براء بن مالک» است.»
3- از جمله سابقین اصحاب پیغمبر (ص) و از نخستین کسانی بود که بعد از پیامبر (ص)، به امیرالمؤمنین علی (ع) رجوع و آن حضرت را خلیفه بلافصل پیغمبر (ص) دانست.

آرامگاه براء
مقابل قلعه سلاسل، در شمال شهر شوشتر است. این آرامگاه یکی از قدیمی ترین بناهای دوره اسلامی در شوشتر است که از همان اوایل، از زیارتگاههای مردم آن نواحی بوده و در زمان حکومت مهدی قلی خان شاملو به دستور او، بازسازی شد. و اینک با ایوان و رواق و گلدسته هایی که در حکومت محمدعلی فرزند فتحعلی شاه قاجار، برپا شد، به محله «شاه زید» معروف است!

منـابـع

کلیــد واژه هــا