رابطه دین و سلامتی افراد بشر

کارى نساخت ناله کزو خوش کنم دلى، هان اى دعاى نیمه شبى، دست، دست تست (ولى دشت‏ بیاضى) پندار همگان مبنى بر این‏که ایمان و اعتقادات مذهبى قادرند در بهبود جسمى و روحى افراد ثمربخش باشند، پدیده جدیدى نیست. زیرا ما آشکارا شاهد بوده ‏ایم که ایمان قلبى و خالصانه کسى که دچار یک بیمارى کشنده و مهلک است، چگونه توانسته جان او را به شیوه ‏اى اعجازآمیز از مرگ حتمى برهاند. حتى بسیار مشاهده شده که ایمان و اراده راسخ و استوار یک بیمار توانسته، به رغم دیدگاه پزشکان، او را چند سالى فزون‏تر زنده نگهدارد. پهنه‏ اى که دانش از پاسخش درمانده و ناتوان است. دکتر «دیل اى. میتوس‏» دانشیار پزشکى مرکز پزشکى دانشگاه جورج تاون در واشنگتن دى سى مى‏ گوید: «به عقیده من، مى ‏توانیم ثابت کنیم که ایمان قوى به پروردگار، تأثیر مفیدى را داراست و اعتقاد مذهبى سالم و عبادت، قادرند حالات مردم را نیکوتر سازند»

دلایل منطقى
رابطه ایمان و تندرستى تا چه حد منطقى و متقاعد کننده ‏اند؟ پژوهشگران پس از بررسى و مطالعه فراوان به روابطى میان تعهدات مذهبى و زندگى در دراز مدت دست‏یافته ‏اند. از قانع کننده ‏ترین آن‏ها مى‏ شود موارد زیر را یادآورى کرد:
بر پایه پژوهش ‏هایى که بر روى 5286 تن کالیفرنیایى انجام شده میزان مرگ و میر در بین کسانى که عضو کلیسا بوده و پیوسته در مراسم مذهبى این عبادتگاه شرکت مى‏ کرده ‏اند به مراتب کمتر از آن گروه مردمى است که هرگز به کلیسا گام ننهاده ‏اند و نسبت ‏به انجام فرایض دینى بى ‏توجه بوده ‏اند. گفتنى است که آمار یاد شده، بدون در نظر داشتن عوامل خطر آفرینى همچون استعمال دخانیات، فربهى، عدم تحرک و... برآورده شده است. در 7 از 8 مورد بیمارى سرطان، 4 از 5 نمونه بیمارى پرفشارى خون، 4 از 6 مورد بیمارى‏ هاى قلبى و 4 از 5 مورد سلامتى عمومى، آن‏هایى که به تعهدات مذهبى پاى‏ بند بوده ‏اند، نشانه‏ هاى امراضشان ناچیزتر یا پیامد مداوایشان ثمربخش‏ تر بود.
تجزیه و تحلیل این پژوهش گویاى آن است که آدمیانى که بیش‏تر به مذهب مى‏ گروند، کمتر به افسرده دلى و پریشان روزگارى، خودکشى، اعتیاد، مشروبات الکلى و یا سایر مواد مخدر گرایش مى ‏یابند. «جفرى اس. لوین‏» استاد پیشین دانشکده پزشکى ویرجینیاى شرقى در نور فلک، طى بررسى‏ هاى خویشتن به پیوند موجود میان سلامتى و مذهب پى برده است. تحقیقات مزبور روى کودکان و بزرگسالان پروتستان‏ هاى امریکا، کاتولیک‏ هاى اروپا، بوداییان ژاپن و یهودیان اسرائیلى، همین ‏طور کسانى که در دهه 1930 و 1980 زیسته ‏اند و افرادى که دچار امراض حاد هستند، صورت گرفته است.

چگونه دعا و نیایش شفابخش‏ اند؟
نیروى سحر آفرین ایمان تا چه اندازه در سلامتى روانى و جسمانى انسان مفید و اثربخش است؟ پژوهشگران در این ‏باره چند نظریه ‏اى را مطرح ساخته ‏اند که عبارتند از: شرکت در مراسم مذهبى سبب ایجاد یک رابطه قلبى و صمیمانه با مردم مى ‏شود. بهره‏ مندى اشخاص از پشتیبانى جامعه، خود مى‏ تواند راه حلى مؤثر و مستند در جهت دست‏یابى به تندرستى و طول عمر فزون ‏تر به حساب آید.
ایمان به انسان امید مى ‏بخشد و سبب تسلط وى بر خویشتن مى‏ شود، به طورى که قادرست تنیدگى و فشارهاى روحى را تا سر حد امکان مهار سازد. دکتر «هارولد جى. کدیینگ‏» رییس مرکز مطالعاتى مذهب، معنویت و تندرسى بخش پزشکى دانشکده داک، بر این عقیده است که: «پاى‏ بندى به یک نظام اعتقادى، افراد را توانا مى ‏کند تا امراض حاد و کشنده، درد و رنج ‏یا اندوه از دست رفتن کسى را بهتر برتابند.»
دکتر «هربرت بنسون‏» استاد دانشکده پزشکى هاروارد، مى‏ گوید: «دعا و نماز، دگرگونى چشم‏ گیرى در تن انسان پدید مى‏ آورد. وقتى مردم دست‏به دعا بر مى‏ دارند و عبادت مى ‏کنند، فشار خونشان به نحو محسوسى کاهش یافته، میزان سوخت و ساز (متابولیسم) بدن و تعداد ضربان قلب و تنفس آنان منظم مى‏ گردد و دچار حالتى مى‏ شوند که به «واکنش ناشى از آرامش‏» شهرت دارد: همچون از بر خواندن دعاهاى کلیساى کاتولیک، همان مراحل رسیدن به «واکنش ناشى از آرامش‏» را در خود دارد. آن‏هایى بیش‏ترین بهره را از دعا مى ‏برند که یک جمله یا کلام مذهبى را براى تکرار برگزیده ‏اند و بیش از دیگران به خدا ایمان آورده ‏اند.»

آیا دعاى سایران هم شفا دهنده بیماران است؟
پژوهشگران در مورد این مسئله که آیا دعا و نیایش دیگران، قدرت شفابخشى دارد یا نه، دست‏به بررسى‏ هاى دامنه‏ دارى زده ‏اند. «بنسون‏» و همکارانش مشغول تحقیق روى پاره ‏اى بیماران قلبى‏ اند که تحت عمل جراحى قرار گرفته ‏اند، در ضمن دکتر «متیوس‏» درباره بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلى (آرتریت روماتویید) سرگرم مطالعه است. در واقع هدف ایشان این است که یافته‏ هاى مورد بحث‏ یک متخصص قلب موسوم به «راندولف بیرد» را که در سال 1988 نقل محافل پزشکى شده بود، مورد آزمایش و بررسى قرار دهند. دکتر «بیرد» در بیمارستان عمومى سان فرانسیسکو، 393 بیمار قلبى را به دو دسته جداگانه تقسیم کرد. آن‏گاه از دینداران، مؤمنان و مذهبیون شهر درخواست کرد تا براى بهبود بیماران گروه نخست دعا کرده و مراسم مذهبى اجرا کنند و حال آن‏که در حق دومین دسته دعایى صورت نگرفت، گفتنى است که خود بیماران نمى‏ دانستند که به کدام گروه تعلق دارند.
نتیجه این شد گروهى که برایشان دعا شده بود، عوارض کمترى از خویش نمایاندند، ضمنا موارد مربوط به سینه پهلو، ایست قلبى، از کار افتادگى قلب بر اثر بسته شدن رگ‏ هاى قلب در بین آن‏ها کمتر مشاهده شد و به پادزیست (آنتى بیوتیک) کمترى نیاز داشتند. آنچه که شگفت‏ آورست این‏که به موجب مطالعات بحث‏ برانگیز، دعا و نیایش را یاراى آن هست که بر رشد یک باکترى در آزمایشگاه گرفته تا درمان جراحات انسان مجروح اثر گذارد. بنا به قول دکتر «لرى دوسى‏» نویسنده اثر «دعا، داروى شفابخشى است‏»: «مطالعاتى از این دست که بر سر موجودات پست‏ تر صورت مى‏ گیرد، باید با دقت فراوان علمى نیز انجام پذیرد، در غیر این صورت نمى‏ شود این کشفیات را تنها به مدد داروها توجیه کرد.»

باور پزشکان
دکتر «دوسى‏» در این‏ باره متقاعد شده که در خلوت تنهایى خود براى مریض ‏هایش دعا مى‏ کند. با این حال، وى و سایر متخصصان در این قلمرو با احتیاط گام مى‏ نهند. او مى ‏گوید: «قطعا نمى‏ خواهیم دین و مذهب را به اسم علم و دانش به مردم عرضه کنیم. مردم باید خود دست‏ به انتخاب زنند.» با این همه، بنیادهاى بهداشت و سلامتى، اندک اندک به رابطه ایمان و تندرستى توجه مى ‏کنند. دانشکده پزشکى هاروارد و مرکز پزشکى «مایو» نشست‏ هاى گفت‏ و شنود پیرامون معنویت و سلامتى برگزار کرده ‏اند. اینک حدود نیمى از دانشکده‏ هاى ایالات متحده واحدهایى را در مورد این موضوع به دانشجویان ارائه مى‏ دهند. در برآوردى از 269 پزشک در جلسه انجمن پزشکان خانواده امریکا در سال 1996، 99 درصد پزشکان ابراز داشته‏ اند که به نظر آنان اعتقادات مذهبى مى‏ تواند به درمان‏ ها یارى رساند. موقعى که در این‏ باره از تجربه‏ هاى شخصى‏شان پرسیده شد، 63% پاسخ دادند که به لطف پرودگار، حالشان رو به بهبود نهاده است. بدیهى است که بیماران آن‏ها هم در این مورد موافق‏ اند. آرای جمع‏ آورى شده از Time / CNN, U.S.A. Weekendusa نمایانگر آنند که 80% از آمریکاییان بر این باورند که ایمان یا دعا مى تواند به بهبودى بیماران و جراحاتشان مؤثر افتد و افزون بر 60% اعتقاد دارند پزشکان باید با بیماران خویش راجع به ایمان و خداپرستى سخن بگویند و با هر کسى که مایلند، به درگاه پروردگار، راز و نیاز کنند.
آرزوى کشف رابطه بین مذهب و پزشکى واکنشى است‏ به یک نظام حفظ کننده سلامتى که روز به روز گسترده ‏تر و فراگیرتر مى‏ شود. دکتر «دوسى‏» مى‏ گوید: «در پزشکى، پاندول بیش از حد لازم به سمت جسم کشیده شده است، طورى که تقریبا از معنویت چشم پوشیده ‏ایم، این مسئله نه تنها از دیدگاه بیماران بلکه از منظر بسیارى از پزشکان درست نبوده است و در حال حاضر پاندول دارد به سوى معنویت کشیده مى ‏شود». با این همه، مطالب مزبور براى افراد عادى چه مفهومى را در بر دارد؟ زمانى که با بیمارى یا جراحتى رو به ‏رو شدید، عقیده ‏تان را آزادانه بر زبان آورید. این انتظار بى‏ جایى نیست که به نیازهاى شما گوش بسپارد، به دیدار کشیش بیمارستان بشتابد یا پیش از بردنتان به اتاق عمل، اجازه دعا بدهد، منطقى است. بنا به گفته «کوئینگ‏»: «ایمان به مردم نیرو مى ‏بخشد تا بر زندگی‏شان مسلط باشند و این جریان در مقابل وابستگى کامل به علم پزشکى است که هر روز خونسردتر و ماشینى‏ تر مى‏ شود».

منـابـع

کلیــد واژه هــا