مواردی از تساوی در بهره های مادی و معنوی در قرآن

گاهی ممکن است قرآن کریم حکم به تساوی کند، اما آن موارد، از باب قضیه موجبه صادق به صدق موضوع و محمول، و به ایجاب موضوع و محمول است. مثل این که می فرماید: در مکه همگان سهیم هستند و کسی حق ندارد حرم را به خود اختصاص دهد.
«سواء العاکف فیه والباد؛ شهروند و بادیه نشین در آن شهر برابر است.» (حج/ 25)
اینجا واقعا "عاکف" یک قسم است و "بادی" قسم دیگر. آن که اهل شهر است، با آن که اهل "بدو" و "بادیه" است متفاوت است، در اینجا می توان گفت «سواء العاکف فیه والباد» چون این آیه به جسم برمی گردد چرا که شهرنشینی یا بادیه و بیابان نشینی به جان آدم برنمی گردد، تقسیم به قاره یا اقلیم جغرافیایی یا خصوصیت های شهری و یا روستایی مربوط به تن آدمی است نه جان آدمی. جان آدمی نه شهری است نه روستایی، نه عرب است نه عجم، نه فارس است نه ترک، نه عبری است و نه عربی، زیرا از یک عالمی آمده است که آنجا سخن از عبری و عربی، یا فارسی و سریانی، و یا رومی و ترکی و مانند آن نیست، قهرا در جان نیز سخن از عاکف و بادی نیست اما تن انسان گاهی در شهر به سر می برد و گاهی در روستا زندگی می کند، لذا در این زمینه خدای سبحان می فرماید: کسی که از بادیه و بیابان آمده است بهره ای از حرم دارد و کسی که شهرنشین است، و در خود مکه بسر می برد، آن هم بهره دارد «سواء العاکف فیه والباد» در بخش دیگری باز حکم به تساوی فرموده و این حکم به تساوی اگر مربوط به مسائل مادی باشد، بدنها مساوی هم هستند و اگر مربوط به مسائل معنوی باشد، ارواح مساوی همند، مثلا درباره روزی فرمود: «قدر فیها اقواتها فی اربعه ایام؛ مواد خوراکی آن را در چهار روز اندازه گیری کرد.» (فصلت/ 10) و بعد فرمود: «سوء للسائلین».
منظور از این سؤال، سؤال عملی و استعدادی است. هر کس استعداد کسب داشت و قدرت بهره برداری از منابع زمینی را داشت بدون امتیاز می تواند استفاده کند «سوء للسائلین» درباره علوم معارف هم هر کسی سؤال کرد پاسخ را نیز گرفت. گرچه در این آیه فرمود: خدای سبحان روزهای شما را مقدر کرده است. «قدر فیها اقواتها فی اربعه ایام» و در ذیل آیه ای که می فرماید: «فلینظر الانسان الی طعامه؛ پس بنگرد انسان به خوراکی خودش.» (عبس/ 24)
طعام را بر دو مصداق تطبیق داده اند، یکی همین طعام مصطلح و دیگری طعام روح است که مرحوم کلینی در ذیل همین آیه از امام صادق (ع) نقل کرده است که فرموده: "فلینظر الی علمه الذی یاخذ عمن یاخذه؛ پس بنگرد انسان به علمی که می آموزد تا از چه کسی فرا می گیرد." اما در سؤال هر دو قسم نیز تفاوتی بین طلب کننده ها نیست. یعنی طعام بدن را هر کسی در هر شرایطی که سؤال کرد، در برابر سؤال دریافت می کند. طعام روح را هم هر کسی در هر شرایطی سؤال کرد، دریافت می کند. نه در مسألة تن تفاوتی بین طلب کننده ها هست و نه در مسأله جان. جانها در طلب علوم و فضائل برابر و همسان هم اند، بدنها هم در طلب روزی های ظاهری همسان و همتای هم اند.

منـابـع

کلیــد واژه هــا