نظر منطق ارسطو در باب تجربه

بعضی خیال کرده اند منطق ارسطو، منطق تجربی نیست. این یک اشتباه بزرگ است. دلیلش این همه کتاب های منطق ارسطویی و از جمله کتاب های بوعلی سیناست (که منطقش منطق ارسطویی است، گو اینکه منطق ارسطویی را خیلی جلو برده ولی اساس، منطق ارسطویی است). منطق ارسطو یک منطق تجربی است، یعنی برای تجربه ارزش فوق العاده یقینی قائل است.
تفاوت منطق غیر ارسطویی با منطق ارسطویی این نیست که او به تجربه قائل است و ارسطویی ها به تجربه قائل نیستند، بلکه تفاوت این است که منطق ارسطویی معتقد است که تجربه را هم با معیارهای شناختی تأیید می کنیم، که به این مسئله خواهیم رسید.
پس اساس آن منطق که نامش منطق تعقلی است این است که شناخت، معیار شناخت است و ما در میان شناخت های خود، در نهایت امر به شناخت هایی می رسیم که "خود معیار" هستند و نیازی به معیار ندارند، (و در اثبات این سخن) می گفتند اگر هر شناختی نیاز به معیار داشته باشد، سراغ آن معیار می رویم، آن معیار هم نیاز به معیار دارد، معیار سوم هم نیاز به معیار دیگری دارد، پس در نهایت امر هیچ چیز شناخته نمی شود، یعنی به دنبال مسلک شکاکان رفته ایم و شکاک مطلق شده ایم، پس علمی نباید در دنیا موجود باشد.
حدود سیصد و پنجاه سال است -یعنی از زمان بیکن به بعد- که نظریه دیگری پیدا شده است که در مقابل منطق ارسطویی قرار می گیرد.
این نظریه می گوید هر شناختی معیار می خواهد، ما "شناخت خود معیار" نداریم. می پرسیم از نظر شما معیار شناخت چیست؟ می گویند معیار بعضی از شناخت ها، شناخت است ولی آخر امر، معیار شناخت، دیگر شناخت نیست، عمل است، یعنی معیار نهایی شناخت ها عمل است.
پس این اساس منطق ارسطویی. از نظر اینها غلط است. آن ضربه بزرگی که فکر کردند در سیصد سال پیش به منطق تعقلی، منطق قیاسی یا ارسطویی وارد کرده اند همین است والا این غلط است که بگوییم منطق ارسطویی، قیاسی بوده و تجربی نبوده، و منطق از بیکن به بعد منطق تجربی است و قیاسی نیست.
درست است که منطق های بعد بیشتر به تجربه روی آوردند ولی این حرف به این شکل درست نیست که منطق ارسطویی، قیاس را معتبر می داند و منطق تجربی، تجربه را معتبر می داند، نه، منطق ارسطویی، هم قیاس را معتبر می داند و هم تجربه را و منطق هایی که می گویند تجربه را معتبر می دانند نمی توانند قیاس را معتبر ندانند، اینها هم باز در آخر، قیاس را معتبر می دانند.

منـابـع

کلیــد واژه هــا