مقایسه احکام بردگی در اسلام با اسناد حقوق بشر

مقایسه احکام بردگی در قرائتی خاص در اسلام معاصر با اسناد بین‌المللی حقوق بشر تردیدی باقی نمیگذارد که این دو در تعارض مستقیم با یکدیگرند و پذیرش یکی تنها با نفی دیگری جمع میشود. مهمترین اصل حقوق بشر در الغای بردگی این است که «تمام افراد بشر آزاد به دنیا می آیند و از لحاظ حیثیت و حقوق با هم برابرند.» (ماده یک اعلامیه جهانی حقوق بشر) حال آنکه در قرائت یاد شده از اسلام معاصر؛ اولا: کودکانی که والدینشان برده بوده‌اند، برده متولد می شوند. ثانیا: آدمیان به لحاظ حقوق و حیثیت با هم مساوی نیستند.
انسان حر با انسان مملوک در موارد متعددی تفاوت دارد. برده در این موارد از حقوق بسیار کمتری برخوردار است. برده موجودی است پست تر از انسان حر و کمی بالاتر از حیوان. برده به میل خود زندگی نمی کند، بلکه می باید خود را مطلقا با خواست و تمایلات مولی منطبق کند. به کار اجباری گماشته می شود، اما بدون اذن مولی مالک دستمزد کار خود نمی شود. مولی می تواند بدون مراجعه به دادگاه او را مجازات کند.
مالک مذکر کنیز حق دارد بدون رضایت وی در او تصرف جنسی کند یا او را برای استمتاع جنسی در اختیار مرد دیگر قرار دهد. ازدواج و طلاق برده به دست مولی است. اگر به دست غیر برده کشته شود، قاتلش قصاص نمی شود. با چنین احکامی، برده قطعا از حقوق انسانی محروم است. تفاوت منظر اسناد حقوق بشر و احکام قرائت یاد شده از اسلام معاصر درباره بردگی را می توان در موارد زیر بررسی نمود:
1- در اسناد بین‌المللی حقوق بشر آمده: تمام افراد بشر آزاد به دنیا می آیند. و در مقابل در احکام اسلام آمده: از والدین برده، برده متولد می شود.
2- در اسناد بین‌المللی حقوق بشر آمده: تمام افراد بشر از لحاظ حیثیت و حقوق با هم برابرند. و در مقابل در احکام اسلام آمده: برده ها با احرار در بسیاری از حیثیات، حقوق و احکام تفاوت دارند.
3- در اسناد بین‌المللی حقوق بشر آمده: انسان را نمی توان به هیچ طریقی برده کرد. و در مقابل در احکام اسلام آمده به طریق مختلف افراد آزاد برده می شوند.
4- در اسناد بین‌المللی حقوق بشر آمده: هیچ کس را نمی توان در بردگی نگاه داشت. و در مقابل در احکام اسلام آمده: تا زمانی که یکی از اسباب رفع بردگی حاصل نشده باشد، بردگی فرد تداوم خواهد داشت.
5- در اسناد بین‌المللی حقوق بشر آمده: داد و ستد بردگان به هر شکلی ممنوع است. و در مقابل در احکام اسلام آمده: داد و ستد بردگان با رعایت موازین شرعی آزاد است.
6- در اسناد بین‌المللی حقوق بشر آمده: اسرای جنگی از حقوق ویژه‌ای برخوردارند و قطعا برده محسوب نمی شوند. و در مقابل در احکام اسلام آمده: از والدین برده، برده متولد می شود. تمامی ساکنان دارالحرب که به استیلای سپاه اسلام در آمده است، اعم از نظامی و غیر نظامی، مرد و زن و کودک برده محسوب می شوند و بین سربازان، والی و دولت تقسیم می شوند.
7- در اسناد بین‌المللی حقوق بشر آمده: همه افراد بشر از حق مالکیت برخوردارند و اجرت کارشان به خودشان تعلق می گیرد و در مقابل در احکام اسلام آمده: از والدین برده، برده متولد می شود. برده تنها با اذن مولی مالک چیزی می شود و اجرت کار او متعلق به مالکش است.
8- در اسناد بین‌المللی حقوق بشر آمده: هر کس حق دارد سبک زندگی، مسکن و کار خود را آزادانه انتخاب کند و دیگران حق ندارند چیزی را به او تحمیل کنند. و در مقابل در احکام اسلام آمده: رضایت برده در سبک زندگی، مسکن و کار او لازم نیست. او در تمامی موارد تابع مولی است و مجبور است نظر او را در حیطه شرع تأمین کند.
9- در اسناد بین‌المللی حقوق بشر آمده: هیچ‌کس حق ندارد کانون خانواده دیگری را متلاشی کند، فرزند را از والدینش جدا کند و زن و شوهر را بدون رضایت آنها از یکدیگر جدا نماید. و در مقابل در احکام اسلام آمده: مولی حق دارد کودک را پس از هفت سالگی از مادرش جدا کرده به فروش رساند. مولی حق دارد ازدواج غلام و کنیز خود را بدون طلاق و بدون رضایت آنان فسخ نماید. ازدواج افراد متأهل پس از برده شدن خود به خود فسخ می شود.
10- در اسناد بین‌المللی حقوق بشر آمده: هیچ‌کس را نمی توان به زور از ازدواج منع کرد یا به ازدواج با فرد خاصی مجبور کرد. ازدواج بدون رضایت طرفین مجاز نیست. و در مقابل در احکام اسلام آمده: ازدواج برده کلا به دست مولی است. او می تواند آنها را به زوجیت هر که بخواهد درآورد یا از ازدواج با فرد مورد نظر برده جلوگیری کند یا اصولا نگذارد آنها ازدواج کنند.
11- در اسناد بین‌المللی حقوق بشر آمده: استمتاع جنسی از دختران و زنان بدون رضایت آنان ممنوع است. هیچ کس حق ندارد زن یا دختری را برای استمتاع جنسی در اختیار مرد دیگری بگذارد. و در مقابل در احکام اسلام آمده: در اختیار گرفتن یک برده مؤنث در حکم ازدواج با وی است. مالک برده مؤنث حتی بدون رضایت وی حق هرگونه استمتاع جنسی از او را دارد. مولی می تواند کنیز خود را بدون ازدواج و برای استمتاع جنسی به مرد دیگر تحلیل کند.
12- در اسناد بین‌المللی حقوق بشر آمده: هیچ‌کس حق ندارد به جای قاضی و دادگاه، دیگری را مجازات کند. و در مقابل در احکام اسلام آمده: مولی (ولو غیر مجتهد و غیر عادل) حق دارد برده خود را تعزیر نماید و حدود شرعی را در صورت لزوم بر او جاری نماید.
13- در اسناد بین‌المللی حقوق بشر آمده: مردم در مقابل قانون مساویند و با ارتکاب جرم مشابه، از مجازات یکسانی برخوردارند. و در مقابل در احکام اسلام آمده: مجازات برده فی الجمله نصف مجازات افراد آزاد است. افراد آزاد به خاطر کشتن عمدی بردگان قصاص نمی شوند، اما بردگان به واسطه قتل عمدی افراد آزاد، قصاص می شوند.
14- در اسناد بین‌المللی حقوق بشر آمده: هر کس حق استراحت، فراغت، تفریح، زندگی خصوصی و آموزش و پرورش دارد. و در مقابل در احکام اسلام آمده: برده بدون اجازه مولی از حق استراحت، فراغت، تفریح، زندگی خصوصی و آموزش و پرورش برخوردار نیست.
15- در اسناد بین‌المللی حقوق بشر آمده: هر کس حق دارد در اداره حوزه عمومی جامعه خود شرکت کند. و در مقابل در احکام اسلام آمده: هرگونه دخالت برده در حوزه عمومی بدون اذن مولی ممنوع است.
مقایسه این موارد نشان می دهد که ناسازگاری دیدگاه مشهور اسلامی معاصر با اسناد حقوق بشر واضح تر از آن است که احتیاجی به توضیح و اثبات داشته باشد یا قابل توجیه باشد. اینکه برخی مالکان متشرع و خداترس از برخی حقوق خود نسبت به بردگانشان استفاده نکنند، باعث نمی شود اختیارات شرعی گسترده مالکان برده را نادیده بگیریم. در وضع قانون همه جوانب را می باید در نظر گرفت و امکان هرگونه سوء استفاده را پیشاپیش مسدود کرد. مورد به مورد اسباب بردگی و احکام و تکالیف بردگان با اسناد حقوق بشر در تعارض مستقیم است.

منـابـع

کلیــد واژه هــا