بقای روح پس از مرگ
این رساله نفیس، فشرده ای از اندیشه بلند و تابناک فیلسوف، ریاضی دان، دانشمند و سیاستمدار بزرگ ایرانی، خواجه نصیر الدین طوسی درباره تجرد روح انسان و بقای آن پس از مرگ می باشد. این کتاب برای نخستین بار در سال 1324 خورشیدی در مجله جلوه چاپ گردید. این کتاب در حدود خود بسیار مهم و در عین کوچکی از لحاظ کمیت، از حیث کیفیت بسی بزرگ و لطیف و ظریف می باشد. خواجه این رساله را برای شاگرد خود، مؤید الدین، ستاره شناس مهندس که در رصدخانه مراغه به او کمک می کرده است، نوشته است.
معرفی اجمالی نویسنده:
محمد بن محمد بن حسن طوسی مکنی به ابو جعفر و ملقب به نصیرالدین و مشهور به خواجه طوسی که او را به القاب استاد البشر و عقل حادی عشر و معلم ثالث نیز خوانده اند. او در سال 597 هجری قمری در مشهد مقدس چشم به جهان گشود. خواجه در تمام علوم متداول آن زمان، از مفاخر و بزرگان به شمار رفته و به علت هوش زیاد و غایت دانش و بینش، شهره آفاق بود و خدمات اسلامی و ایرانی او زبانزد خاص و عام است. به دستور ناصرالدین عبدالرحمان (حکمران اسماعیلی مذهب مهستان) به «الموت» رفت. سال 654 هـ ق که الموت به دست مغولان و هلاکوخان افتاد، خواجه نصیر وزارت او را قبول و به این وسیله مغول خونخوار را با تدبیر و عقل خود تحت نفوذ خود در آورد. در حمله هلاکوخان به بغداد، او را همراهی و در برانداختن خلافت 524 ساله عباسیان نقش مهمی داشت. خواجه نصیر در احیای اسلام و ترویج علم و ادب و اصلاح و ارشاد مردم و به پاداشتن مذهب شیعه اثنی عشری، اهتمام بسیار به کار برد. به امر هلاکو، رصدخانه بزرگ مراغه را تأسیس و تا 16 سال خودش بر سر آن بود. از اساتید او می توان پدرش را در علوم نقلی، ابن میثم بحرانی، محقق حلی، قطب الدین مصری و فرید الدین داماد را نام برد و از شاگردانش می توان به قطب الدین شیرازی، علامه حلی، ابن فوطی، ابن هیثم بحرانی، سید رکن الدین استرآبادی و... اشاره کرد. خواجه در سال 628 هجری با "نرگس خانوم" دختر فخرالدین نقاش ازدواج کرد و از او 3 پسر باقی ماند به نام صدرالدین علی، اصیل الدین حسن و فخرالدین احمد.
خواجه آثار جاویدانی از خود به یادگار گذاشته از جمله: اخلاق ناصری در حکمت علمی و اخلاق، شرح اشارات در فلسفه، تحریر مجسطی در ریاضیات، زیج ایلخانی در نجوم، تجرید العقاید در فن کلام، تحریر اقلیدس در هندسه، اساس الاقتباس در منطق، اوصاف الاشراف در اخلاق، رساله آغاز و انجام در مبدأ و معاد، رساله جبر و اختیار و...
وفات این دانشمند بزرگ در روز دوشنبه هفدهم ذی الحجه سال 672 هجری قمری در سن 75 سالگی اتفاق افتاد و ایشان را بنا به وصیتش در کاظمین دفن کرده اند.
ساختاربندی کتاب:
این کتاب شامل عناوین زیر می باشد: تجرد روح- آفریننده روح- بقای روح پس از مرگ- خاتمه
در این نسخه، به همراه متن کتاب، شرحی که توسط شیخ ابوعبدالله زنجانی نوشته شده نیز آورده شده که در چهار بخش منقسم گردیده که به شرح زیر می باشد:
بخش اول: زندگینامه خواجه نصیر الدین طوسی
بخش دوم: زندگینامه شارح و تعلیق نویس
بخش سوم: مقدمه شارح: توصیفی درباره کتاب- مذاهب فلاسفه یونان درباره ماده روح- مذهب افلاطون- مذهب ارسطو- عقیده ارسطو و استاد وی افلاطون، درباره نفس- عقاید فلاسفه اسلام درباره ماده و روح- نظریه اروپاییان درباره ماده و روح- عقاید اروپاییان درباره زندگی و حیات- نفس ناطقه- مغز- مخ- مخچه- بصل النخاع یا نخاع مستطیل- حواس ظاهر و باطن- چگونگی درک کردن- ذاکره- خاتمه
بخش چهارم: متن کتاب و شرح آن
Sources :
خواجه نصیر الدین طوسی- بقای روح پس از مرگ