کتاب آداب الصلوة
این کتاب که در فهرست شریف "الذریعه الی تصانیف الشیعه" به نام "آداب الصلوة" مذکور است با اینکه رساله عملیه فتوایه ای است (در قسمت مسائل غسل و وضو و نماز با تشخیص وظائف خاص مردان و زنان نمازگزار) و نیز شامل اصول عقاید شیعه اثنی عشریه است که به طور خلاصه نگارش یافته است و شاهکار این کتاب ترجمه الفاظ و اذکار نماز و تفسیر سوره های حمد و توحید و قدر است که از قلم شیوا و خامه توانای علامه مرحوم ملا محمدباقر مجلسی که یکی از علمای نامی و نویسندگان زبردست قرن یازدهم و دوازدهم هجری است، تراوش نموده است و گمان می رود که از حیث اسلوب و دقت و احتیاط کامل در نقل و انتخاب الفاظ عربی و برگرداندن آنها به فارسی ساده ترین و گیراترین و سودمندترین کتابی بوده باشد که در این موضوع نوشته شده است.
ابتدای رساله را علامه اینگونه آغاز کرده: «چون نماز از ارکان ایمان است، می باید که بنده مؤمن شرایط و آداب آن را بداند. از آن جمله می باید بداند که خداوندی دارد که همه آسمانها و زمین ها و خلایق را آفریده است. و بداند که حق تعالی قادر است و مختار است و به قدرت کامله خود همه اشیا را از عدم به وجود آورده است.» سپس وجوه اعجاز قرآن را بیان کرده که 6 مورد است:
اول: از جهت فصاحت و بلاغت است که در اعلا مرتبه است.
دوم: از جهت نظم و اسلوبی که نشنیده بودند مثل آن را.
سوم: از جهت احاطه به جمیع علوم اولین و آخرین.
چهارم: آنکه هر کتابی و هر حکایتی را که دوبار خوانند بار سوم نمی توان خواند و شنید بر خلاف قرآن که اگر صدهزار مرتبه خوانده شود رغبت زیاد می شود.
پنجم: آن است که در قرآن مجید حق سبحانه و تعالی خبر از آینده بسیار داده است که همه واقع شد.
ششم: آنکه شفای همه دردها است و دافع و رافع همه بلاها است.
و سپس از دیگر معجزات پیغمبر (ص) سخن به میان آورده و سپس از 12 امام گفته و بعد هم از سایر اخباری که در قرآن آمده و سؤال قبر و عذاب و ثواب قبر و قیامت و زنده شدن مردگان و جزای اعمال و بهشت و دوزخ که همگی حق است و هر انسان بالغ و عاقل باید بر آن باشد و...
این رساله به ترجمه الصلاة نیز خوانده می شود.
معرفی اجمالی نویسنده:
علامه ملا محمدباقر مجلسی در دارالسلطنه اصفهان متولد شد. تولد ایشان در خانواده ی علم و فضیلت و در عصر مرجعیت میرداماد فقیه و فیلسوف نامی اتفاق افتاد. علامه مجلسی در اواسط نیمه دوم سده ی یازدهم هجری و ده سال اول سده ی دوازدهم مشهورترین دانشمند فقیه و محدث نامی شیعه امامی، و شیخ الاسلام اصفهان و سرآمد علمای آن شهر عالم پرور بوده است. علامه سومین پسر ملا محمدتقی مجلسی است که او نیز از مفاخر علمای شیعه است و در اواخر حکومت صفویه با پشت کار فوق العاده و حوصله پر توانش توفیق یافت از راه تألیف و تصنیف کتابها و تدریس علوم و فنون اسلامی و تعلیم و تربیت شاگردان بسیار و اداره امور دینی شیعیان عصر خویش، آن چنان خدمت مثبت و سازنده ای به مردم مسلمان و شیعه ایران کند که هیچ مرجع روحانی دیگری چنین توفیقی نیافته است.
بیشتر تحصیلات او در علوم دینی در خدمت پدر بزرگوارش بود و از دیگر استادان او می توان به ملا محمد صالح مازندرانی که شوهر خواهرش بود، ملا حسنعلی شوشتری، میرزا رفیع الدین طباطبائی نائینی، شیخ عبدالله بن شیخ جابر عاملی، ملا محسن فیض کاشانی، سید میرزای جزائری و... اشاره کرد و از شاگردان علامه مجلسی می توان به سید نعمت الله جزایری، میر محمد صلح خاتون آبادی، حاج محمد اردبیل، میر محمدحسین خاتون آبادی، ملا محمد مجلسی (پسر عموی علامه) و... اشاره کرد. علامه مجلسی دو همسر داشته است که از همسر اول صاحب یک پسر و دو دختر شد و از همسر دوم خود صاحب یک پسر و یک دختر شد. گفته شده که علامه همسر سومی هم داشته که از آن صاحب دو پسر و دو دختر شد. علامه در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان سال 1110 هـ.ق در اصفهان شهر خود به جهان باقی شتافت. ایشان را در کنار مسجد جامع، پایگاهش و نزدیک خانه اش، جنب پدر علامه اش ملا محمدتقی مجلسی مدفون کردند. آرامگاه او در کنار مسجد جامع اصفهان واقع است.
ساختاربندی کتاب:
این کتاب شامل عناوین زیر می باشد:
یادی از عظمت نماز – توحید و خداشناسی – نبوت؛ اعجاز قرآن مجید از راه های بیشماری است – امامت و رجعت، و تخطئه یکی از مترجمین کتاب اهل الشیعه – معاد جسمانی – احکام غسل جنابت، حیض، نفاس – احکام وضو- کیفیت مضمضه و استنشاق. گفتار مجلسی اول و شهید ثانی – اذان اقامه – احکام و ادعیه مربوط به ذکر تکبیرة الاحرام – یا – احکام و ادعیه مربوط به شروع نماز – احکام قرائت – تفسیر سوره حمد – معنی و متعلق بسم الله الرحمن الرحیم – مالک الیوم الدین و ملک یوم الدین – ثابت ماندن جوهر قرآن مجید، و مصون ماندن آن از تحریف و تغییر با وجود اختلاف قراء در لحن و خواندن آن – کلام آیة الله حلی در اینکه قرآنی که فعلا به دست داریم مطابق با قرآن امیرالمؤمنین (ع) است – " ایاک نعبد و ایک نستعین" اثبات امر بین الامرین و نفی جبر و تفویض می کند – معنی اهدنا صراط المستقیم – جوای این سؤال: آیا دین اسلام صراط مستقیم نیست؟ - جواب سؤالی دیگر – ترجمه سوره قدر – تفسیر سوره توحید – یک حدیث بسیار شریف در تفسیر لفظ "صمد" کلام شیخ کلینی و تأویل فلسفی آخوند ملاصدرا – احکام رکوع؛ سمع الله لمن حمده دعاست نه حمد و ثنا – احکام سجده نماز – به حوا الله تعالی و قوته اقوم و اقعد گفتن به قصد ورورد اشکال دارد و حذف کلمه تعالی از آن لازم است- قنوت و کلمات فرج: " لا اله الا الله الحلیم الکریم..." – تشهد و واجبات و مستحبا آن – بحث در لفظ شریف صلوات، و تعیین آل محمد (ص) – تسبیحات اربع، و استغفار – در کیفیت سلام های آخر نماز، و تعیین مخاطب – لزوم سعی در داشتن اخلاص و قرائت صحیح برای نمازگزار-
اشعار منسوب به مجلسی، احکام وصول به سکون، وقف به حرکت- تعقیبات مشترکه، و مختصه نماز و معنی و آداب تعقیب- سه تکبیر گفتن در حال دست بلند کردن و روایت مفضل بن عمر از حضرت صادق (ع) و خدشه در مضمون روایت دیگری- مراجعت جعفر طیار در اوائل سال هفتم هجری مقارن با فتح قلعه خیبر بود، ولادت حضرت سیدالشهداء (ع) در سال سوم یا چهارم هجرت – ولادت شاه عباس و وفات مقدس اردبیلی و نامه نگاری محقق مزبور به شاه عباس، و خدشه در امکان آن از لحاظ تاریخ- معنی "سلام" و تفسیر جمله: "اللهم انت اسلام..." – آیا آیة الکرسی تا "و هو العلی العظیم" است یا تا "هم فیها خالدون" – حسین چراغ هدایت و کشتی نجات است- اکسیر غم زدا یا دعای حضرت سیدالشهداء (ع) و خواندنش بعد از نمازهای یومیه – تعقیب مخصوص هر یک از نمازهای یومیه – مستحب مؤکد بودن سجده شکر پس از اتمام نماز- کیفیت سجده شکر و ادعیه مربوط به آن – زیارت حضرت سیدالشهداء (ع) از دور و کیفیت و آداب آن – در بیان بعضی ادعیه که خواندن آنها برای مسافر مستحب است – در احکام مخصوص زنان درباره نماز و مقدمات آن.
در انتها این نسخه، رساله جبر و اختیار علامه نیز آورده شده است.
Sources :
ملا محمدباقر مجلسی- آداب الصلوة