غزوات ابواء، بواط، بدر اول و ذی العشیره
همچنان که گذشت، غزوه به جنگ هایی گفته می شود که رسول خدا (ص) خود در آن ها حضور داشته اند.
غزوه ابواء
آنچنان که از واقدی و ابن اسحاق و غیر آن دو نقل شده است اولین غزوه در تاریخ اسلام غزوه «ابواء» است که برخی «ودان» نام نهاده اند. در تاریخ این غزوه اختلاف نظر وجود دارد. ابن اسحاق زمان این واقعه را 12 شب گذشته از اول ماه ربیع الاول می داند و می گوید: رسول خدا (ص) دوازده شب گذشته از اول ماه ربیع الاول وارد شهر مدینه شد و ادامه ماه ربیع الاول و تمام ماه ربیع الآخر و جمادی الاول و جمادی و رجب و شعبان و رمضان و شوال و ذی القعده و ذی الحجه و محرم را در آنجا ماند. سپس در ماه صفر درست پس از دوازده ماه سکونت در شهر مدینه به قصد جنگ از آنجا خارج شد تا اینکه به «ودان» رسید و با قریش قصد درگیری داشت.
واقدی نیز ماجرا را چنین نقل می کند: سپس رسول خدا (ص) در ماه صفر پس از یازده ماه سکونت در مدینه به قصد جنگ از مدینه خارج شد تا اینکه به «ابواء» رسیده و سراغ قافله قریش رفت... در آنجا با قبیله «بنی ضمره» از «کنانه» برخورد و بدون کوچکترین درگیری ای بزرگ ایشان فحش ابن عمرو الضمری با آن حضرت صلح نموده و پیمان نوشتند. در آن پیمان متعهد شدند احدی را بر علیه پیامبر اسلام (ص) یاری نکنند و بر علیه او شورش ننمایند. پس از عقد این پیمان رسول خدا (ص) به مدینه بازگشت و مجموع غیبتش از مدینه پانزده شب بود و در این غزوه علی (ع) نیز به همراه آن جناب حضور داشت پس ممکن است پیمان مذکور ار او نوشته باشد. همچنین از ابن هشام نقل شده است که: در ماه صفر، یعنی یازده ماه پس از ورود رسول خدا (ص) به مدینه، نخستین غزوه و اولین سفری که در آن پیبامبر به منظور جنگ با دشمنان اسلام از شهر خارج شد اتفاق افتاد. در این سفر رسول خدا (ص) «سعد ابن عباده» را برای رسیدگی به کارهای مردم، در مدینه گمات و خود با جمعی از مسلمانان من جمله علی (ع) به منظور جنگ با «بنی ضمره» و اطلاع از وضع کاروان قریش به سمت ابواء بیرون رفت، اما به کاروان برخورد نکرد و تنها با بنی ضمره پیمانی به عنوان صلح و دوستی و عدم تعرض به یکدیگر بستند و به شهر بازگشت.
غزوه بواط:
در سال دوم هجرت علاو بر غزوه ابواء، غزوات دیگری مانند بواط، عشیره و... نیز رخ داد که مهمترین آنها «غزوه بدر کبری» است. غزوه بواط در ماه ربیع الاول یعنی یک سال پس از هجرت رسول خدا (ص) به مدینه رخ داد. «بواط» نام مکانی است در ناحیه ای از نواحی کوه «رضوی» که رسول خدا (ص) به منظور جنگ با قریش بدان جا رفتند. وقتی پیامبر (ص) از شهر خارج می شدند «سائب ابن عثمان» را به منظور رهبری و رسیدگی به امور مردم به جای خود گماشتند و به سمت قافله قریش که صد «مرد» از مردان قریشی در آن بوده ودو هزار و پانصد شتر به همراهشان بود به راه افتادند. این بار نیز به خواست خداوند هیچ گونه درگیری ای پیش نیامد فلذا از همانجا به مدینه بازگشتند.
غزوه ی بدر اول (بدر صغری)
این غزوه که غزوه «سفوان» نیز نام گرفته است به سبب دستبرد شخصی به نام «کرز ابن جابر فهری» به اطراف مدینه صورت گرفت. این عمل کرز ابن جابر به علت آنکه با قریش رابطه ای خاص داشت به نوعی تجاوز سیاسی محسوب می شد و یک غارت و دستبرد معمولی بحساب نمی آمد. او در این دستبرد قسمتی از رمه ها و گله های مردم شهر را به غارت برد. رسول خدا (ص) در پاسخ به این عملکرد سیاسی پس از آنکه «زید ابن حارثه» را به جای خویش در مدینه گماشت تعقیب «کرز ابن جابر» پرداخته و تا مکانی به نام «سفوان» که از نواحی بدر بود به تعقیب وی پرداخت اما چون به او دسترسی نیافت به مدینه بازگشت و بدین ترتیب در این خروج رسول اکرم (ص) نیز جنگی رخ نداد. در این غزوه نیز پرچمدار سپاه اسلام امام علی امیرالمومنین (ع) بود.
غزوه ذی العشیره
غزوه ی «ذات العشیره» در جمادی الاخری سال دوم به منظور مصادره اموال کاروانی که از مکه به قصد تجارت عازم شام بود صورت گرفت. قریش همه اموال خود را در این کاروان به کار گرفته و منتظر سود هنگفتی بود. وقتی خبر خروج این گروه به رسول خدا (ص) رسید ایشان به منظور مصادره اموال این قافله به همراه صد یا صدو پنجاه نفر به سمت آن حمله برد. این بار نیز جنگی رخ نداد اما رسول الله (ص) نشان دادند که در نا امن کردن راه های تجاری برای قریش مصمم هستند و این خود سبب شد، قریش مجبور شود از راههای غیر معمول عبور و مرور نماید. از طرف دیگر اقدامات مذکور نشان آز آمادگی مسلمین برای رویارویی با قریش داشت؛ طبیعی است که قبایل دیگر نیز در این شرایط باید حساب کار خود را می داشتند. در جریان غزوه ذی العشیره، طایفه «بنی مدلج» استقبال خوبی از پیامبر اکرم (ص) و همراهانش داشتندع تا جایی کهب ه دلیل استقبال شکوهمند و بسسیار مردم این قبیله، سپاه اسلام در آنجا معطلی یافته و اروان قریش از تیر رس مسلمین خارج شد.
Sources :
رسول جعفریان- سیره‌ی رسول خدا
محمد هادی یوسفی غروی- موسوعه التاریخ الاسلامی- جلد 2
سید هاشم رسولی محلاتی- زندگانی حضرت محمد (ص)
ابن هشام- سیره‌ی ابن هشام- جلد 2