ابویوسف یعقوب ابن اسحاق کندی

ابویوسف یعقوب ابن اسحاق کندی، معروف به "فیلسوف عرب" و یا "فیلسوف و شاهزاده عرب" از حکما و فلاسفه اسلامی-عربی است که در عین این که از شهرت عظیمی برخوردار است، اما از تاریخ ولادت و وفاتش اطلاع دقیقی در دست نیست. او احتمالا در حدود سال 185 هجری قمری مصادف با 801 میلادی متولد شده است. کندی در بصره و در خانواده ای از اشراف قبیله "کنده" به دنیا آمد. پدرش اسحاق بن صباح کندی، درعهد و خلیفه عباسی (هارون الرشید و مهدی عباسی) حاکم کوفه بود و اجداد او، بر «کنده» یا دیگر سرزمین های جنوبی جزیرة العرب حکومت می کردند. ابتدا در شهر بصره - که قطعا از نفوذ مدرسه جندی شاپور بر کنار نمانده بود- تا آنجا که ممکن بود، به بهترین صورت درس خواند، سپس برای تکمیل تحصیلات خود به بغداد رفت که در زمان خلفای عباسی بزرگترین مرکز تعلیم و تعلم به شمار می رفت. به زودی آن اندازه از علم و فلسفه را که در جهان عرب در دسترس بود، تحصیل کرد و در آن استاد شد. آنگاه به این فکر افتاد تا این معلومات را در چشم انداز معارف اسلامی داخل کند و آنها را با یکدیگر کامل و هماهنگ سازد.
او که بیشتر عمر خود را در قرن سوم هجری سپری کرد با دو تن از خلفای عباسی (مأمون و معتصم) معاصر بود و چون در زمان مأمون، علم فلسفه رواج زیادی داشت و بطور مسلم در آن وقت، نه در بصره و نه در بغداد، فیلسوفی وجود نداشت از همین رو، کندی، سرسلسله حلقه های فلسفه اسلامی است بدون اینکه خود به حلقه ای و طبقه ای دیگر، وابسته باشد. او همچنان که فیلسوفی عالیقدر و صاحب نظر بود، مسلمانی پاک اعتقاد بود و کتب زیادی در حمایت از دین اسلام نوشت، از همین رو، عده ای با اتکاء به قرائن، او را شیعه می دانند. کندی کوشید تا معارف اسلامی و اصول فلسفی را با یکدیگر بیامیزد و این همان کاری بود که با او شروع شد و ادامه یافت. وی حدود 270 کتاب و رساله در زمینه های مختلف منطق، فلسفه، نجوم، حساب و هندسه، طب و اصول عقاید دینی دارد. کندی نهضت عظیم فکری و جنبش ترجمه را مشاهده کرد و با مترجمان معروف مانند «حنین بن اسحاق» معاصر است. اما در اینکه خودش مترجم بوده یا نه؟ تردید است.
نکته قابل توجه اینکه بعضی او را به علت اینکه نامش یعقوب و نام پدرش اسحاق و کنیه اش ابویوسف است، یهودی می دانند و عجیب اینکه بعضی ها از او به عنوان کسی یاد کرده اند که در نظر داشته ردی بر قرآن مجید بنویسد، ولی امروزه بر اثر تحقیقات و پژوهش هایی که شده، مسلم است که اولا ارزش علمی و فلسفی کندی، بیش از آنست که قبلا تصور می شد و برخی از اروپائیان، او را یکی از 12 چهره عقلی تاریخ بشر که تأثیر فراوان داشته اند، شمرده اند. ثانیا، مسلمانی پاک اعتقاد و احتمالا شیعه بوده است. ثالثا، به دلیل موقعیت علمی و اجتماعی مورد حسادت بوده و نسبت های ناروا به او ناشی از همین حسادت هاست.
شایستگی وی در مباحث مختلف علم و دانش، سبب نزدیکی وی به دربار خلفای عباسی، مأمون و معتصم شد؛ تا جایی که حتی او را به معلمی پسر معتصم گماشتند و مقام و منزلت خاصی یافت که هرگز چنین مقام و منزلتی برای فیلسوفان و حکیمان متأخر از او فراهم نیامده بود. اما در پایان زندگی و هنگام خلافت متوکل مورد بی مهری قرار گرفت و در حدود سال 252 هجری قمری مصادف با 866 میلادی از دنیا رفت. از مجموع آثار و تألیفات او می توان گفت که او بدون شک فیلسوفی با ایمان و پاک اعتقاد بود که از نظر فکری به طرز تفکر تشیع و از میان فرقه های تسنن به معتزله نزدیکتر است. (و باید توجه داشت که کسانی از قبیل سید ابن طاووس او را شیعه می دانند).

Sources

Keywords