فضیلت ماه مبارک رمضان و ثواب روزه آن
1- «عن جابر عن أبی جعفر ع قال قال یا جابر من دخل علیه شهر رمضان فصام نهاره و قام وردا من لیله و حفظ فرجه و لسانه و غض بصره و کف أذاه خرج من الذنوب کیوم ولدته أمه قال قلت جعلت فداک ما أحسن هذا من حدیث قال ما أشدها من شرط؛ جابر روایت کرده است که: امام باقر (ع) به من فرمود: اى جابر! هر کس ماه رمضان را دریابد و روزهاى آن را روزه بگیرد و پاسى از شبهاى این ماه را به دعا بپردازد، و دامن و زبان خود را از آلودگى به حرام نگهدارد، و چشمش را از هر چه حرام الهى است بپوشاند، و از آزار دیگران بپرهیزد، مانند روزى که از مادر زاده شده است از گناهان پاک مى شود. مى گوید: عرض کردم: فدایت گردم! این چه حدیث نیکویى است، حضرت فرمود: و این چه شرط سختى است!».
2- «عن جابر عن أبی جعفر ع قال کان رسول الله ص إذا نظر إلى هلال شهر رمضان استقبل القبلة بوجهه ثم قال اللهم أهله علینا بالأمن و الإیمان و السلامة و الإسلام و العافیة المجللة و الرزق الواسع و دفع الأسقام و تلاوة القرآن و العون على الصلاة و الصیام اللهم سلمنا لشهر رمضان و سلمه لنا و تسلمه منا حتى ینقضی شهر رمضان و قد غفرت لنا ثم یقبل بوجهه على الناس فیقول یا معشر المسلمین إذا طلع هلال شهر رمضان غلت مردة الشیاطین و فتحت أبواب السماء و أبواب الجنان و أبواب الرحمة و غلقت أبواب النار و استجیب الدعاء و کان لله عند کل فطر عتقاء یعتقهم من النار و نادى مناد کل لیلة هل من سائل هل من مستغفر اللهم أعط کل منفق حقا و أعط کل ممسک تلفا حتى إذا طلع هلال شوال نودی المؤمنون اغدوا إلى جوائزکم فهو یوم الجائزة ثم قال أبو جعفر ع أما و الذی نفسی بیده ما هی بجائزة الدنانیر و الدراهم؛ جابر، از امام باقر (ع) روایت کرده است که چون رسول خدا (ص) هلال ماه رمضان را مشاهده مى فرمود، رو به قبله مى کرد و مى گفت: پروردگارا! این ماه را با آسایش و ایمان، و تندرستى و اسلام، و عافیت و اجلال، و روزیى فراوان، و دورى از آلام، و تلاوت قرآن کریم، و توفیق نماز و روزه براى ما آغاز فرما. پروردگارا! ما را براى (روزه دارى در) ماه رمضان سلامت عنایت فرما، و این ماه را به سلامت براى ما به پایان بر، و این ماه را سلامت بدار تا هنگامى که به پایان مى رسد و ما را آمرزیده باشى. سپس روى به مردم مى کرد و مى فرمود: اى گروه مسلمانان! با رؤیت هلال ماه رمضان، دیوان مردود درگاه الهى را به زنجیر کشند، و درهاى آسمان و بهشت و رحمت الهى مى گشایند، و همه درهاى جهنم را مى بندند، و دعا مستجاب مى گردد، و خداوند متعال به هنگام هر افطار، آزادشدگانى دارد که آنها را از آتش جهنم رهایى دهد، و هر شب منادى حق ندا مى کند: «آیا خواهنده نیازمندى هست؟ آیا خواهان توبه و آمرزشى هست؟ پروردگارا! براى کسى که از مال خود انفاق مى کند، عوض و براى کسى که بخل مى ورزد تلف شدن مال را مقرر فرما». پس اگر هلال شوال طلوع کند به مؤمنین ندا رسد که: بشتابید براى دریافت جایزه هاى خود که این روز، روز جایزه است. سپس امام باقر (ع) فرمود: سوگند به آن کسى که جانم در دست اوست که این جایزه ها درهم و دینار نیست».
3- «عن أبان عن أبی جعفر ع قال إن النبی ص لما انصرف من عرفات و سار إلى منى دخل المسجد فاجتمع إلیه الناس یسألونه عن لیلة القدر فقام خطیبا فقال بعد الثناء على الله أما بعد فأیکم سألتمونی عن لیلة القدر فلم أطوها عنکم لأنی لم أکن بها عالما اعلموا أیها الناس أنه من ورد علیه شهر رمضان و هو صحیح سوی فصام نهاره و قام وردا من لیله و واظب على صلاته و هاجر إلى جمعته و غدا إلى عیده فقد أدرک لیلة القدر و فاز بجائزة الرب قال فقال أبو عبد الله ع فاز و الله بجوائز لیست کجوائز العباد؛ زراره از امام محمدباقر (ع) نقل کرده است که: هنگامى که رسول خدا (ص) از عرفات به منى آمد و وارد مسجد شد، مردم در اطراف آن حضرت حلقه زدند و از او در مورد لیلة القدر پرسیدند. رسول خدا (ص) براى ایراد خطبه ایستاد و پس از حمد و ستایش خداى متعال فرمود: کدامیک از شما از لیلة القدر پرسیدید؟ من آن را از شما پنهان نکرده ام چون به آن آگاه نیستم، بلکه اى مردم! بدانید که کسى که ماه رمضان را در مى یابد در حالى که سالم و تندرست است، و روزها را روزه بگیرد، و پاسى از شبها را به دعا مشغول گردد، و مداومت بر نماز خویش نماید، و در نماز جمعه ماه رمضان و نماز عید فطر حاضر شود، مسلما لیلة القدر را درک کرده و جایزه پروردگار را دریافت کرده است. راوى مى گوید که امام صادق (ع) فرمود: به خدا سوگند او به جایزه اى دست یافته است که همانند جایزه هاى مردم نیست».
4- «عن أبی بصیر عن أبی جعفر ع قال قال رسول الله ص لما حضر شهر رمضان و ذلک فی ثلاث بقین من شعبان قال لبلال ناد فی الناس فجمع الناس فصعد المنبر فحمد الله و أثنى علیه ثم قال أیها الناس إن هذا لشهر قد حضرکم و هو سید الشهور لیلة فیه خیر من ألف شهر تغلق فیه أبواب النار و تفتح فیه أبواب الجنان فمن أدرکه فلم یغفر له فأبعده الله و من أدرک والدیه فلم یغفر له فأبعده الله و من ذکرت عنده فلم یصل علی فلم یغفر له فأبعده الله؛ ابوبصیر، از امام محمد باقر (ع) روایت کرده است که رسول خدا (ص) هنگامى که ماه رمضان نزدیک مى شد، و سه شب از ماه شعبان باقى بود به بلال مى فرمود که: مردم را خبر کن تا همگى در مسجد جمع شوند، و آنگاه بر منبر قرار گرفت و پس از ستایش و سپاس خداوندى فرمود: اى مردم! این ماه (رمضان) فرا رسید و آن سالار ماههاست. در این ماه، شبى هست که از هزار ماه بهتر است. در این ماه، درهاى جهنم بسته و درهاى بهشت گشوده مى شود. کسى که این ماه را درک کند و آمرزیده نشود، خداوند او را (از رحمت بى منتهاى خود) دور ساخته است؛ و هر کسى که در این ماه پدر و مادر خود را درک کند (یعنى درک کند ولى کوتاهى در حق آنان بکند) و آمرزیده نشود، خداوند او را (از رحمت خود) دور گردانیده است؛ و کسى که نام من نزد او برده شود ولى بر من صلوات نفرستد و آمرزیده نشود، خداوند او را (از آمرزش خود) دور کرده است».
5- «و بهذا الإسناد عن الحسین بن سعید عن الحسین بن علوان عن عمرو بن شمر عن عمرو بن خالد عن زید بن علی عن آبائه عن علی ع قال لما حضر شهر رمضان قام رسول الله ص فحمد الله و أثنى علیه ثم قال أیها الناس کفاکم الله عدوکم من الجن و قال ادعونی أستجب لکم و وعدکم الإجابة ألا و قد وکل الله بکل شیطان مرید سبعة من ملائکته فلیس بمخلوق [بمحلول حتى ینقضی شهرکم هذا ألا و أبواب السماء مفتحة من أول لیلة منه ألا و الدعاء فیه مقبول؛ و به همین سند، زیدبن على، از پدر بزرگوار و جد والاتبار خود روایت کرده است که امیر مؤمنان على (ع) فرمود: چون ماه رمضان فرا رسید، رسول خدا (ص) بر منبر رفت و پس از حمد و ثناى الهى فرمود: اى مردم! خداوند شر دشمن شما -شیطان رجیم- را از سر شما کوتاه ساخت و فرمود (در آیه 60 از سوره غافر): مرا بخوانید تا (خواسته) شما را اجابت کنم، و وعده اجابت را به شما داد؛ آگاه باشید که خداوند بر هر شیطانى، هفت فرشته را گمارده است و تا هنگامى که این ماه به پایان نرسد همچنان در بند خواهد بود؛ آگاه باشید که درهاى آسمان از شب اول این ماه باز مى شوند؛ آگاه باشید که دعا در این ماه مورد قبول (حضرت حق) قرار مى گیرد».
6- «و بهذا الإسناد عن الحسین بن سعید عن ابن أبی عمیر عن جمیل بن صالح عن محمد بن مروان قال سمعت أبا عبد الله ع یقول إن لله عز و جل فی کل لیلة من شهر رمضان عتقاء و طلقاء من النار إلا من أفطر على مسکر فإذا کان آخر لیلة منه أعتق فیها مثل ما أعتق فی جمیعه؛ محمدبن مروان از امام صادق (ع) روایت کرده است که: خداوند تبارک و تعالى در هر شب از (شبهاى) ماه رمضان آزادشدگانى از آتش جهنم دارد مگر کسى که با مسکرى (هر چیز مست کننده اى) افطار کند، و چون آخرین شب این ماه فرا رسد خداوند مهربان به تعداد تمامى کسانى که در طول این ماه آزاد کرده است بندگان خود را در آن شب آزاد مى سازد».
7- « أبو أیوب عن أبی جعفر ع قال خطب رسول الله ص فی آخر جمعة من شعبان فحمد الله و أثنى علیه ثم قال أیها الناس قد أظلکم شهر فیه لیلة خیر من ألف شهر و هو شهر رمضان فرض الله صیامه و جعل قیام لیلة فیه بتطوع صلاة کمن تطوع بصلاة سبعین لیلة فیما سواه من الشهور و جعل لمن تطوع فیه بخصلة من خصال الخیر و البر کأجر من أدى فریضة من فرائض الله عز و جل کمن أدى سبعین فریضة من فرائض الله فیما سواه من الشهور و هو شهر الصبر و إن الصبر ثوابه الجنة و هو شهر المواساة و هو شهر یزید الله فیه رزق المؤمن و من فطر فیه مؤمنا صائما کان له عند الله بذلک عتق رقبة و مغفرة لذنوبه فیما مضى- فقیل له یا رسول الله لیس کلنا نقدر على أن نفطر صائما فقال إن الله کریم یعطی هذا الثواب من لم یقدر إلا على مذقة من لبن یفطر بها صائما أو شربة من ماء عذب أو تمرات لا یقدر على أکثر من ذلک و من خفف فیه على مملوک خفف الله عز و جل علیه حسابه و هو شهر أوله رحمة و وسطه مغفرة و آخره إجابة و العتق من النار و لا غنى بکم فیه عن أربع خصال خصلتین ترضون الله بهما و خصلتین لا غنى بکم عنهما أما اللتان ترضون الله بهما فشهادة لا إله إلا الله و أنی رسول الله و أما اللتان لا غنى بکم عنهما فتسألون الله فیه حوائجکم و الجنة و تسألون الله فیه العافیة و تعوذون به من النار؛ ابوایوب از امام محمدباقر (ع) روایت کرده است که: رسول خدا (ص) در آخرین جمعه از ماه شعبان، خطبه اى براى مردم ایراد کرد و پس از حمد و ثناى الهى فرمود: اى مردم! ماهى بر شما فراز آمد که در آن، شبى هست (لیلة القدر) که از هزار شب بهتر است و آن ماه رمضان است. خداوند روزه این ماه را بر شما واجب کرده، و پاداش یک شب نماز مستحبى آن را همانند ثواب هفتاد شب نماز مستحبى در ماههاى دیگر قرار داده است، و پاداش کسى که براى خدا در این ماه کار خیر مستحبى انجام دهد پاداش کسى است که یکى از واجبات الهى را انجام داده باشد، و پاداش کسى که یکى از واجبات الهى را در این ماه انجام دهد، مانند ثواب کسى است که هفتاد واجب از واجبات خداوندى را در ماههاى دیگر انجام بدهد. و این ماه صبر است، و مسلما پاداش صبر، بهشت خواهد بود؛ و این ماه مواسات (همدلى و کمک) است؛ و ماهى است که خداوند در آن روزى مؤمنان را افزون مى کند؛ و هر کس یک مؤمن روزه دار را در این ماه افطارى دهد، پاداشى برابر با آزاد کردن یک بنده نزد خدا، مایه آمرزش گناهان گذشته وى نیز خواهد بود. در این هنگام یکى از حاضران در مجلس به حضرت عرض کرد: اى رسول خدا! همه ما توانایى افطار دادن به روزه داران نداریم، حضرت فرمود: خداوند، کریم است، این ثواب را (که گفتم) خداوند حتى به کسى که یک جرعه شیر یا آبى گوارا یا چند دانه خرما در اختیار روزه دارى مى گذارد تا روزه خود را افطار مى کند و بیش از این توانائى بر انفاق ندارد عنایت مى کند؛ و هر کس در این ماه به زیردست خود آسان بگیرد، خداوند تخفیف در حساب را براى او مقرر مى فرماید. و این ماهى است که آغاز آن رحمت است، و میانه اش آمرزش، و پایانش برآورده شدن حاجات و آزادى از آتش. و شما در این ماه از چهار خصلت بى نیاز نخواهید بود: دو خصلت که خداوند را با آن خشنود مى سازید، و دو خصلت دیگر که شما را از آن گریزى نیست، آن دو خصلتى که با آن خدا را خشنود مى سازید، شهادت به «لا إله إلا الله» و اقرار به رسالت من است، اما دو خصلت دیگر که شما را از آن گریزى نیست، یکى خواسته ها و نیازهاى خود را از خدا خواستن و بهشت را طلبیدن، و دیگرى درخواست عافیت از خدا و از آتش جهنم به او پناه بردن است».
8- «عن عبد الله بن عبید الله عن رجل عن أبی عبد الله ع قال قال رسول الله ص لما حضر شهر رمضان و ذلک فی ثلاث بقین من شعبان فقال لبلال ناد فی الناس فجمع الناس ثم صعد المنبر فحمد الله و أثنى علیه ثم قال أیها الناس إن هذا لشهر قد حضرکم و هو سید الشهور فیه لیلة القدر خیر من ألف شهر یغلق فیه أبواب النار و یفتح فیه أبواب الجنان فمن أدرکه فلم یغفر له فأبعده الله و من أدرک والدیه فلم یغفر له فأبعده الله و من ذکرت عنده فلم یصل علی فلم یغفر له فأبعده الله؛ عبدالله بن عبیدالله از قول مردى، از امام باقر (ع) روایت کرده است که: هنوز سه شب از ماه شعبان باقى مانده بود تا ماه رمضان فرا رسد، رسول خدا (ص) به بلال فرمود: مردم را ندا کن، و پس از اجتماع مردم در مسجد بر بالاى منبر رفت و خدا را حمد و سپاس گفت: و فرمود: اى مردم! این ماه (رمضان) فرا رسید، و این سالار ماههاست، در آن شبى هست که از هزار شب برتر است. در آن، درهاى دوزخ بسته و درهاى بهشت گشوده مى شود، کسى که این ماه را درک کند ولى مورد آمرزش الهى قرار نگیرد، خداوند او را (از رحمت بى منتهاى خود) دور کرده است؛ و کسى که در این ماه پدر و مادر خود را درک کند و آمرزیده نشود، خداوند او را (از رحمت خود) دور ساخته؛ و کسى که نام من نزد او برده شود و بر من صلوات نفرستد و آمرزیده نشود، خداوند او را (از رحمت خود) دور گردانیده است».
Sources :
محمدبن علی ابن بابویه- پاداش نیکیها و کیفر گناهان- صفحه 178
شیخ صدوق- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال- صفحه 64