فاطمه بنت علی بن موسی علیهماالسلام
«فاطمه» دختر امام رضا (ع) است که روایاتی را از پدر بزرگوارش نقل کرده است. از تاریخ تولد و وفات وی هیچ اطلاعی در دست نیست و مشهور است که او با محمدبن جعفر بن قاسم بن اسحاق بن عبدالله بن جعفر بن ابیطالب (ع) ازدواج کرده است.
قبر او در قاهره است و به نظر می رسد در زمان برادرش، حضرت امام محمدتقی (ع) بدرود حیات گفته است.
نام آن بانو در دو حدیث آمده و در آن تصریح شده، فاطمه بنت علی بن موسی که از پدرش روایت می کند. در صورتی که در کتب انساب و شرح حال اولاد ائمه اطهار (ع) دختری به این نام برای امام رضا (ع) ثبت نشده است و مأخذ آن تنها همین دو روایت است.
اختلاف علما در تعداد اولاد امام رضا (ع)
مرحوم شیخ مفید در ارشاد و شیخ طبرسی در اعلام الوری نوشته اند: «امام رضا (ع) فقط یک فرزند داشته و آن هم امام جواد (ع) است و دیگر از آن حضرت فرزندانی متولد نشده است.» ولی جماعتی دیگر برای آن حضرت اولاد متعدد ذکر کرده اند که چند پسر و دختر هستند به نامهای محمد، حسن، جعفر، ابراهیم، حسین و عایشه، ولی در میان آنها از فاطمه اسمی برده نشده است.
حافظ عبدالعزیز اخضر جنابذی گوید: «امام رضا (ع) پنج پسر و یک دختر داشته و اسامی آنها از قرار ذیل است: محمد که بعد از وی امام بودند، ابومحمد حسن، جعفر، ابراهیم، حسین و عایشه.»
علی بن عیسی اربلی در کشف الغمه گوید: «حضرت رضا (ع) شش فرزند داشت یک دختر و پنج پسر به نامهای محمدقانع، حسن، جعفر، ابراهیم، حسین و عایشه.»
ابن شهرآشوب گوید: «در مسجد زرو که در حومه مرو قرار دارد فرزندی از امام رضا (ع) دفن شده، و درباره این مسجد و مزار کرامتهایی نقل شده است.»
در کتاب عدد نوشته: «امام رضا (ع) دو فرزند داشت یکی محمد و دیگری موسی.»
در کتاب درر آمده است: «علی بن موسی (ع) درگذشت و از او فرزندی جز ابوجعفر (ع) نماند و سن او در هنگام درگذشت پدر هفت سال و چند ماه بود.»
ابن حزم اندلسی گوید: «فرزندان علی الرضا (ع) عبارتند از علی بن علی که فرزندی از وی به جای نماند، و محمد بن علی که داماد مأمون شد و حسین.»
محمد بن طلحه می گوید: «فرزندان علی بن موسی (ع) شش تن بودند، پنج پسر و یک دختر و آنان عبارتند از محمدقانع، حسن، ابراهیم، حسین و عایشه.»
در کتاب رشحات الفنون هروی می گوید: «اولاد امام رضا عبارتند از: محمدتقی، ابوجعفر اکبر، ابوجعفر اصغر، ابومحمد حسن، ابراهیم، حسین و یک دختر.»
عبدالکریم رافعی در کتاب التدوین فی اخبار قزوین نوشته است: «در کنار راه ارداق مشهد معروف پسر علی بن موسی الرضا (ع) قرار دارد و او در کودکی در قزوین درگذشت و در کنار او، قبر گروهی از شیعیان و علویان قرار دارد.»
حافظ خلیل قزوینی در کتاب محاسن قزوین می نویسد: «وی حدود شش سال داشت که در قزوین درگذشت و گفته شده که خود علی بن موسی الرضا (ع) نیز مدتی در قزوین در منزل داود بن سلیمان به طور ناشناس اقامت داشته است.»
اما در میان شیعیان این موضوع اعتبار بیشتری دارد که به نقل علمای انساب، آن حضرت دو دختر و پنج پسر به اسامی حکیمه، فاطمه، علی، جعفر، ابراهیم، محمدالجواد و حسین داشته است که در کودکی و جوانی از دنیا رفته اند.
Sources :
علامه حلی- خلاصه
شیخ مفید- ارشاد
شیخ طبرسی- اعلام الوری
شیخ صدوق- عیون اخبار الرضا