دو رساله از ابن سینا
1. رساله در دفع اندوه و نگرانی از مرگ (رسالة فی دفع الغم من الموت)
2. حقیقت نماز و فایده آن (رسالة فی ماهیة الصلوة)
این دو رساله به زبان عربی نگاشته شده است که به زبان فارسی نیز ترجمه شده است که یکی از مترجمان این دو رساله بانو توران انصاری است که بعد از مطالعه و ترجمه این دو رساله آنها را در کتابی به چاپ رسانیده است که علامه محمدتقی جعفری از این بانو در ابتدای کتاب در چند سطر تشکر کرده است.
معرفی اجمالی نویسنده:
ابوعلی حسین، فرزند عبدالله بن سینا و معروف به ابن سینا، لقبش شرف الملک و شیخ الرئیس، فیلسوف، طبیب، شاعر، ریاضی دان و منجم ایرانی و مشهورترین دانشمند اسلامی و از بزرگترین دانشمندانی که تاکنون در عالم بوده اند. او در سال 370 هـ ق، در شهری از توابع بخارا متولد شد. در بخارا که آن زمان، پایتخت سامانیان بود، منطق، طب و ریاضیات را یاد گرفت. به دلیل استعداد زیاد و هوش سرشارش، توانست خیلی زود در موضوع های مختلف، شهرت علمی پیدا کند. در سن 17 سالگی، نوح ابن منصور سامانی را معالجه کرد و این امر باعث شد که مشهور شود و از همین رو به کتابخانه سلطنتی راه پیدا کرد. خودش می گوید: کتاب هایی که من در آنجا دیدم، کسی حتی نام آنها را نشنیده بود، آنها را خواندم و از آن بهره مند شدم و وقتی 18 ساله شدم از همه آن علوم، فارغ شدم. ابن سینا گرچه فیلسوفی بزرگ بود ولی از طرفی پزشکی پر مشغله و نفوذ کامل سیاسی داشت و به عنوان یک وزیر، به شاهزادگان حامی خود، خدمت می کرد. سال 403 هـ ق، کتاب "قانون در طب" خود را نوشت. در دوران زندگیش که بیشتر با حکومت غزنویان رو به رو بود، در شهرهای مختلفی مسافرت و خدمات گوناگونی ارائه داد تا اینکه بعد از مرگ شمس الدوله دیلمی جانشین او "سماء الدوله" چند ماه او را به زندان انداخت ولی ابوعلی سینا بعد از آزادی از زندان، به اصفهان رفت و آنجا بسیار مورد احترام بود و همانجا به تدریس و تألیف پرداخت و در واقع، چهارده سال آخر زندگی پر بار خود را در اصفهان گذراند و سرانجام در سفری که با "علاء الدوله" به همدان رفت در سال 428 هـ ق، در سن 58 سالگی، دارفانی را وادع کرد. (برای آگاهی از زندگی کامل او به منابع مربوطه مراجعه شود).
در باب رساله اول:
در این رساله ابن سینا صحبت از مرگ و سختی و ترس مردم از مرگ می کند و ایشان علت ترس از مرگ برای انسان را از چند جهت عرض می کند و اقسام مرگ و زندگانی را که هر کدام بر دو قسم است را بیان می دارد و مقصود خود را از هر کدام بیان می کند.
ابن سینا در ابتدای رساله این اصل را گوشزد می کند که عمومیت ترس و ناملایمات همیشه از شدت آن می کاهد ولی در پدیده مرگ با اینکه کلی بوده و احدی از این حادثه نمی تواند کناره گیری نماید با این حال ترس برای همه سخت وحشتناک جلوه می کند.
اقسام مرگ و زندگی:
1. مرگ ارادی 2. مرگ طبیعی
1. زندگی ارادی 2. زندگی طبیعی
در باب رساله دوم:
ابن سینا در این رساله درباره لزوم اعداد معین نماز برای افراد و بهره برداری دل ها و ارواح از حقایق روحانی آن و... صحبت می کند و این رساله را به سه قسم تقسیم کرده به شرح زیر:
فصل اول: ماهیت نماز فصل دوم: (نماز ظاهری و باطنی) فصل سوم: توضیح درباره آن کسانی که از هر دو جنبه ظاهری و باطنی نماز می توانند استفاده کنند و آن کسانی که تنها از یک جهت آن نصیبی بر می دارند و در همین فصل روشن می گردد که کیست آن نمازگزاری که با خدای خود مناجات می کند.
در این رساله ابن سینا از برترین و شریف ترین موجودات عالم که انسان است صحبت می کند و از خلقت و آفرینش می گوید و... سپس وجود انسانی را متذکر دو جنبه می شود: 1. جنبه ای از عالم پایین 2. جنبه ای از عالم بالا
و نماز را بر دو قسمت بیان می دارد: 1. ریاضی بدنی 2. حقیقی روحانی
و چون می دید مردم به ظواهر نماز سستی می ورزند و در باطن آن تأمل نمی کنند لذا شرح و توضیح را لازم دید تا انسان خردمند در این فصل تأمل نماید.
ابن سینا در انتهای این رساله خود متذکر می شود که: "من عرضه داشتن این رساله را به آن کسانی که هوی و هوس گمراهشان کرده و طبیعت حیوانی بر قلبشان پیروز گشته است تحریم می کنم." و همچنین بیان می دارد که: "این رساله را با کمک خداوند و سپاس و نعمت فراوان او در مدتی کمتر از نیم ساعت نوشته با اینکه موانع زیادی وجود داشت و از کسی که فیض عقل و نور عدالت بر او تابیده است پوزش می طلبم که راز مرا فاش نکنند اگر چه از شر من در امانند، زیرا تمامی امور با آفریننده جهان است و آفریننده جهان از من آگاه است "و پس از او" کسی غیر از خودم با راز من آشنایی ندارد."
Sources :
ابن سینا- دو رساله از ابن سینا- ترجمه توران انصاری