نزول سوره های نساء، زلزال، حدید، محمد، رعد، رحمان و بینه
1- سوره نساء آیه 2:
شأن نزول این آیه چنین است که شخصی از قبیله بنی غطفان از دنیا رفت، برادرش به عنوان سرپرست یتیمان برادر، اموال او را به تصرف درآورد؛ هنگامی که برادرزاده اش به حد رشد رسید از دادن حق او امتناع ورزید. این موضوع را به اطلاع پیامبر اکرم (ص) رساندند. در حد این مسئله این آیه نازل شد و مرد غاصب براثر شنیدن آن توبه کرد و اموال را به صاحبش بازگرداند و گفت: «اعوذبالله من الحوب الکبیر»؛ «پناه می برم به خداوند از اینکه به گناه بزرگی آلوده شوم»، (نسا/ 2).
2- آیات 51 و 58 از این سوره به ترتیب مربوط به بعد از جنگ احد و ورود به مکه می باشند که در بخش مربوطه خواهد آمد.
3- آیه 77: جمعی از مسلمانان هنگامی که در مکه بودند و تحت فشار شدید مشرکان قرار داشتند، خدمت پیامبر اکرم (ص) آمده و گفتند: ما قبل از اسلام عزیز بودیم، اما پس از اسلام وضع ما دگرگون شده آن عزت و احترام را از دست دادیم و همواره مورد آزار دشمنان قرار داریم اگر اجازه دهید با دشمن می جنگیم تا عزت خود را بازیابیم!! آن روز پیامبر اکرم (ص) فرمود: «من فعلا مأمور به مبارزه نیستم». این گذشت تا اینکه مسلمانان به مدینه آمدند و زمینه برای مبارزه مسلحانه آماده شده و دستور جهاد نازل شد، در این هنگام بعضی از همان افراد داغ و آتشی مانند ~ابوبکر و عمر از شرکت در میدان جهاد مسامحه ورزیدند لذا این آیه نازل شد: آیا ندیدی کسانی را که در مکه به آنها گفته شد: فعلا دست از جنگ بدارید و نماز برپا کنید و زکات بپردازید و آنها از این دستور ناراحت بودند ولی هنگامیکه در مدینه فرمان جهاد به آنها داده شد، جمعی از ایشان از مردم می ترسیدند، همانگونه از خدا می ترسند، بلکه بیشتر و گفتند: «پروردگارا چرا جهاد را بر ما مقرر داشتی؟! چرا این فرمان را تا زمان نزدیکی تأخیر نیانداختی» به آنها بگو: «سرمایه زندگی دنیا ناچیز است و سرای آخرت برای کسی که پرهیزگار باشد بهتر است و به اندازه رشته شکاف هسته خرمایی به شما ستم نخواهد شد.
سوره زلزال:
ظاهرا این سوره از سوره های مدنی است. در آن از روز قیامت سخن رفته و مبحث تاریخی مهمی در آن مطرح نشده است.
سوره حدید:
در این سوره به موضوع تاریخی مهمی اشاره نشده است.
سوره محمد (ص):
در این سوره نیز به موضوع تاریخی مهمی اشاره نشده است.
سوره رعد:
تنها حادثه مهم بیان شده در این سوره مربوط به سال ششم و جریان صلح حدیبیه است که در جایش نقل خواهد شد.
سوره رحمان:
در سوره الرحمان به واقعه تاریخی مهمی اشاره نشده است.
سوره بینه:
در مورد آیه هفتم از این سوره در تفسیر قمی در روایت ابی الجارود از امام ابی جعفر محمد باقر (ع) آمده است که فرمود: منظور از کلمه بینه در آیه «لم یکن الذین کفروا من اهل الکتاب والمشرکین منفکین حتی تاتیهم البینه» رسول خدا (ص) می باشد. ترجمه آیه: «کافران از اهل کتاب و مشرکان می گفتند دست از آیین خود بر نمی دارند تا دلیل روشنی برای آنها بیاید. (آیه 1- سوره بینه) در ذیل آیه 7 از این سوره نیز در «الدر المنثور» به روایت ابن مردویه از عایشه آمده است که به رسول خدا (ص) عرضه داشتم: «ای رسول خدا (ص)! گرامی ترین خلق نزد خداوند عزوجل کیست؟» فرمود: «ای عایشه! مگر آیه شریفه «ان الذین آمنوا وعملوا الصالحات اولئک هم خیرالبریه»؛ «به درستی که کسانی که ایمان آورده و عمل صالح انجام دادند ایشان بهترین خلق نزد خداوند عزوجل می باشند» را نمی خوانی. و در روایات متعددی آمده است: مراد از «خیرالبریه» امیرالمؤمنین و شیعیان اویند.
ملاحظه:
جالب است با اینکه در این سوره و در جای جای زندگی پیامبر گرامی اسلام (ص) احترام و بزرگداشت او را نسبت به امیرالمؤمنین (ع) می بینیم اما باز عایشه و همدستانش از فرمایشات رسول الله تخلصی کرده و در جنگ جمل در برابر او درآمدند.
Sources :
شیخ طبرسی- مجمع البیان
سيد محمدحسين طباطبائي- تفسیرالمیزان- جلد 4، 20، 19 و 11
زمخشری- الکشاف- جلد 2و 3
سید مهدی طباطبایی بروجردی- بحرالعلوم- جلد 2
حقی- روح البیان- جلد 2
آلوسی- روح المعانی- جلد 4