المبدأ و المعاد (ابن سینا)
کتاب حاضر یکی دیگر از آثار فلسفی ابوعلی سینا فیلسوف بزرگ ایرانی است که به زبان عربی تألیف یافته است. چنان که شاگرد وی جرجانی می گوید در جرجان مردی به نام ابومحمد شیرازی بود که علاقه بسیاری به علم فلسفه داشت به همین خاطر در کنار خانه خود منزلی را برای ابوعلی سینا خرید و وی در آنجا ساکن شد و برای ابومحمد شیرازی کتاب المبدأ و المعاد را نگاشت.
وی در این کتاب به طور خلاصه و موجز به مطالب مبدأ و معاد می پردازد و این مطالب را بعدها در کتاب های دیگرش مثل نجات و شفا مفصلا توضیح می دهد.
بوعلی این اثر را در سه مقاله تنظیم ساخته است. در مقاله اول به بحث درباره اثبات مبدأ اولیه و وحدانیت او و صفات شایسته او سخن می گوید. در مقاله دوم درباره ترتیب فیض رسانی از واجب الوجود به مخلوقات دیگر را بیان می دارد و درباره عقول، نفوس و عدل سخن می گوید و در مقاله آخر هم از بقای نفس و نبوت انبیا و کیفیت وحی بر آنها می نویسد.
معرفی اجمالی نویسنده:
ابوعلی حسین، فرزند عبدالله بن سینا و معروف به ابن سینا، لقبش شرف الملک و شیخ الرئیس، فیلسوف، طبیب، شاعر، ریاضی دان و منجم ایرانی و مشهورترین دانشمند اسلامی و از بزرگترین دانشمندانی که تاکنون در عالم بوده اند. او در سال 370 هـ ق، در شهری از توابع بخارا متولد شد. در بخارا که آن زمان، پایتخت سامانیان بود، منطق، طب و ریاضیات را یاد گرفت. به دلیل استعداد زیاد و هوش سرشارش، توانست خیلی زود در موضوع های مختلف، شهرت علمی پیدا کند. در سن 17 سالگی، نوح ابن منصور سامانی را معالجه کرد و این امر باعث شد که مشهور شود و از همین رو به کتابخانه سلطنتی راه پیدا کرد. خودش می گوید: کتاب هایی که من در آنجا دیدم، کسی حتی نام آنها را نشنیده بود، آنها را خواندم و از آن بهره مند شدم و وقتی 18 ساله شدم از همه آن علوم، فارغ شدم. ابن سینا گرچه فیلسوفی بزرگ بود ولی از طرفی پزشکی پر مشغله و نفوذ کامل سیاسی داشت و به عنوان یک وزیر، به شاهزادگان حامی خود، خدمت می کرد. سال 403 هـ ق، کتاب "قانون در طب" خود را نوشت. در دوران زندگیش که بیشتر با حکومت غزنویان رو به رو بود، در شهرهای مختلفی مسافرت و خدمات گوناگونی ارائه داد تا اینکه بعد از مرگ شمس الدوله دیلمی جانشین او "سماء الدوله" چند ماه او را به زندان انداخت ولی ابوعلی سینا بعد از آزادی از زندان، به اصفهان رفت و آنجا بسیار مورد احترام بود و همانجا به تدریس و تألیف پرداخت و در واقع، چهارده سال آخر زندگی پر بار خود را در اصفهان گذراند و سرانجام در سفری که با "علاء الدوله" به همدان رفت در سال 428 هـ ق، در سن 58 سالگی، دارفانی را وادع کرد. (برای آگاهی از زندگی کامل او به منابع مربوطه مراجعه شود).
ساختاربندی کتاب:
المقاله الاولی: اثبات المبدأ الاول و وحدانیته و صفاته
الواجب الوجود و ممکن الوجود
واجب الوجود بذاته خیر محض
اثبات واجب الوجود
صفات واجب الوجود
المبداء الاول ساب الزمان و الحرکه لا بزمان
حرکة الافلاک وضعیه و حرکة الکواکب مکانیه
...
المقاله الثانیه: ترتیب فیض الوجود عن اول موجود الی آخر موجود
الموجودات کیف تکون عن الاول وتعریف فعله
المعلول الاول واحد و انه عقل
العنایه والتدبیر من العلل العالیه
امکان امور نادره عن النفس مغیرة للطبیعة
...
المقاله الثالثه: بقاء النفس الانسانیه و السعاده الحقیقیه و الشقاوه الآخریه
النظر المختص بالنبدأ والنظر المختص بالمعاد
تکوین الحیوانات و قوی النفس الحیوانیه
مراتب تجریدات الصور عن الماده
النفس الناطقه تحدث مع حدوث البدن
منع التناسخ
السعاده و الشقاوه فی الاخره
النبوه و الانبیاء یوحی الیهم بالمعقولات بلا تعلم بشری
المعجزات و الکرامات المختصه بالانبیاء
...
Sources :
حسین بن عبدالله بن سینا- المبدأ و المعاد