غزوه بنی قریظه (کشته شدگان)
تقسیم اموال و اثاثیه و ... بدست آمده از بنی قریظه:
وقتی اموال دست آمده از بنی قریظه را در یک جا جمع کردند، پیامبر (ص) دستور داد کالاها را به هر کس که می خواهد بفروشند و برای افراد و اسب ها سهم هایی تعیین شد. مجموع مسلمانانی که در این نبرد شرکت جسته بودند سه هزار نفر گفته شده و با توجه به اینکه برای اسب های مجاهدان نیز سهم قائل شوند، مجموع سهم ها سه هزار و هفتاد و دو سهم درآمد. در این نبرد برای هر اسب دو سهم قرار دادند. که مجموعا هفتاد و دو سهم می شد. به هنگام تقسیم ابتدا اموال را به پنج قسمت مساوی تقسیم کرد و سهمی را به نام خداوند متعال کنار گذاشتند چهارپایان و اسیران و اثاثیه نیز به همین ترتیب تقسیم شده و یکی از پنج سهم آنها نیز به نام خداوند کنار گذاشته شد. الباقی (چهار بخش دیگر) بین مردم تقسیم شد. پیامبر (ص) برای دو فردی که یکی کشته شده و دیگری مرده بود نیز سهمی تعیین نمودند همچنین به زنان حاضر در نبرد، چیزی اعطا شده و از آنها تشکر به عمل آمد زنان شرکت کننده در غزوه بنی قریظه، «صفیه دختر عبدالمطلب» و «ام عماره» و «ام سلیط» و «ام العلاء» و «سمیرا دختر قیس» و «مادر سعد ابن معاذ» بودند.
سرنوشت اسیران جنگ بنی قریظه:
مجموع اسیران از مزن و کودک که مجموعا هزار نفر می شدند، به پنج قسمت تقسیم شده و یک پنجم آنها در اختیار رسول خدا (ص) قرار گرفت. مانند غنائم که ابتدا خمس آنها جدا شد. سپس پیامبر اکرم (ص) برخی از اسرائی که در اختیارش قرار گرفته بود را آزاد کرده، برخی را به خدمت گماشت و دسته ای را به بعضی از اطرافیان بخشید. در مورد اثاثیه و درختان خرمای بدست آمده از بنی قریظه نیز به همین ترتیب رفتار شد. یکی از مسائل اخلاقی که حضرت در تقسیم اسیران بر آن تاکید داشتد، ممانعت از جدا شدن فرزندان از مادرانشان بود. پیامبر (ص) در این مورد فرمودند: «نباید بین مادر و فرزند، پیش از بلوغ فرزند جدایی انداخت»
تعداد کشته شدگان بنی قریظه:
کشته شدگان بنی قریظه چه آنها که اعدام شدند و چه کسانی که در جریان محاصره به قتل رسیدند مجموعا حدود هفتصد و پنجاه نفر بودند. در منقولات مورخین در این مورد اختلاف فاحشی وجود دارد. برخی از این نقلها حاکی از کشته شدن هزار نفر! و برخی دیگر سیصد نفر را ذکر کرده اند. و آنچه بیشتر مورخین گفته اند حدود هفتصد نفر می باشد اما از نظر ما این قول صحیح نیست و احتمالا چون مجموع تعداد مردان بنی قریظه در آن زمان حدود هفتصد یا هفتصد و پنجاه نفر بوده است و این دسته از مورخین گمان کرده اند تمام مردان قریظی کشته شده اند لذا چنین آماری داده اند از نظر ما قول صحیح تر همان کشته شدن حدود دویست یا سیصد نفر است (نگاه کنید به کتاب الصحیح من سیره النبی الاعظم (ص) جلد 12، صفحات 144 الی 149).
تعداد شهدای مسلمین در غزوه بنی قریظه:
تعداد شهدای این نبرد را سه تن گفته اند:
1- خلاد ابن سوید که از قبیله بلحارث بوده و در اثر ضربه سنگ بزرگی که نباته یکی از زنان یهودی از بالای قلعه بنی نضیر به پایین اندخت کشته شد.
2- ابوسنان ابن محصن او در حصار بنی قریظه کشته شد و در همانجا دفنش کردند.
3- برخی مورخین منذر ابن محمد را نیز از کشته شدگان این جنگ دانسته اند.
نکته ای قابل تحقیق: علی رغم اینکه اشخاصی مانند ابن اسحاق و واقدی و... در کتب خود تنها خلاد ابن سوید و ابوسنان ابن محصن را به عنوان کشته شدگان غزوه بنی قریظه ذکر کرده اند حسان ابن ثابت در ابیاتی که در آنها نام کشته شدگان نبرد را آورده است هیچ نامی از افراد مذکور نیاورده بلکه به جای آنها سعد ابن معاذ و طفیل و رافع را بعنوان شهدای این جنگ یاد می کند
صبابه وجد ذکر تنی اخوة *** وقتلی مضی فیها طفیل و رافع
و سعد فاصخوا فی الجنان و اوحشت *** منازلهم فالارض منهم بلاقع
شور و شوق که سراغم آمده است، برادرانی و کشته شدگانی را به یادم آورده که طفیل و رافع و سعد از جمله آنهایند، ایشان به بهشت رفتند در حالیکه خانه هایشان در فقدان آنها مضطرب و زمین به سبب قتل آنها بی آب و علف گردیده.
(سبل الهدی و الرشاد ج 5 ص 180 البدایه و النهایه ج 4 ص 136/ السیرة النبویه (ابن هشام) ج 2 ص 270)
آیا رسول الله (ص) حسان امر کرده است که بنی قریظه را هجو کند؟:
در روایتی که «بخاری» در صحیح خود نقل می کند، از قول «البراء» آمده است: «در جنگ بنی قریظه، رسول خدا (ص) به حسان ابن ثابت گفت: ای حسان آنها (بنی قریظه)، را هجو کن و بدان که جبرئیل همراه توست و تو را یاری می کند. و در روایتی دیگر آمده است: با آنها مهاجاه کن یعنی آنچنان که آنها ما را هجو می کنند تو نیز آنها را هجو کن پس حسان ابیاتی سرود که چنین آغاز می شود:
لقد لقیت قریظه ماساء ها *** و ما وجدت ازل من نصیر
ترجمه: محققا بنی قریظه با آنچه دوست نمی داشت مواجه شد و برای ذلت و خواری ای که در پیش داشت یاور و کمک کاری نیافت.
نکته: برخی ناز تحلیل گران این روایت و نظایر آن را صحیح نمی دانند، برای اطلاعات بیشتر رجوع شود به صفحه ی 204 از کتاب الصحیح من سیره النبی الاعظم (ص) ج 12 از چاپ 35 جلدی
Sources :
شمس شامی- سبل الهدی و الرشاد- جلد 5
ابن کثیر- البدایه و النهایه- جلد 4
ابن هشام- السیره النبویه- جلد 2
سید جعفرمرتضی عاملی- الصحیح من سیره النبی- جلد 12
ترجمه محمود مهدوی دامغانی- ترجمه ی مغازی واقدی
محمدبن فتوح حميدي- الجمع بین الصحیحین- جلد 1
بیهقی- السنن الکبری- جلد 10
8- السنن الکبری (نسائی) ج 3