فرضیه وحی نفسی
وحی نفسی مساله ای است که غرب امروز، در تفسیر وحی به آن پناه برده و می خواهد از این طریق، وحی نازل بر پیامبران را توجیه و تفسیر کند و حاصل سخن آنان این است که: پیامبران بر اثر انقطاع از مردم و توجه به خدا، در خلوت و تنهایی، پیرامون آرمانهای عالی و بشردوستانه به تفکر نشسته اند. آنان فکر می کردند که امت خود را از طریق برنامه هایی که خدا در اختیارشان می گذارد، اصلاح کنند یک چنین اندیشه مداوم، آن هم در مکان خلوت سبب می شود که قوه تخیل، قوی و نیرومند گردد و پیامبران آنچه را فکر می کردند، در برابر دیدگان عقل خود حاضر و آماده می دیدند. ناگهان صدائی می شنیدند که می گوید: تو رسول خدا هستی و در این حال تصویری را در برابر خود مشاهده کرده و چنین تلقی می کردند که او آورنده وحی از جانب خدا است، و با شنیدن جمله های موزون گمان می کردند آن کلام خداست که بر قلب آنان نازل شده است، در حقیقت آنان فکر می کردند که همه این مطالب از عالم بالا بر آنان فرو فرستاده شده است. غافل از این که این نفس و قوه تخیل آنها است که افاضه می کند و این مسائل را در برابر آنان مجسم می سازد. خلاصه، کلیه رویاها و صورتهائی که مشاهده می کردند معلول تصورات ذهنی آنان بوده است که به نفس پیامبر قوه می بخشید که آنچه را در سالیان دراز آرزو می کرد، در مقابل خود مشاهده کند. اخیرا یکی از نویسندگان ایرانی که دست توانائی در تحریف حقایق دارد توانسته است این نظریه را در قالب های داستانی و خیالی بریزد و چنین می گوید: «آفتاب گدازنده لاینقطع می تابید، در روح حساس و رویازای محمد همهمه ای برپا می شد که با فرا رسیدن شب فرو می نشست. این طبایع در خود فرو رفته و سرگرم پندار رویا درونی که موجبات زندگی آنها را از غوغای زندگانی دور ساخته، در خلا صحرای خاموش، ناچار بیشتر به خود فرو می روند تا وقتی که شبحی (فرشته) نامترقب پدید آید و در اعماق وجود خویش صدای موجی را بشنوند، امواج یک دریای ناپیدا و مجهول. چند سال به این نحو گذشت تا واقعه ای روی داد. اثر تازه ای در جان او گذاشت. در سن 11 سالگی با ابوطالب به شام رفت و مایه ای بدین حرکت غوغای درونی رسیده دنیایی تازه و روشن که اثری از جهالت و خرافت و نشانی از زمختی و خشنونت ساکنان مکه، در آن نبود». لازم به یادآوری است که این تفسیر و تحلیل از وحی، از نویسنده مسیحی به نام درمنگام است که با تخیلات فراوانی خواسته است رسالت و نبوت پیامبر اکرم را تحلیل نماید. و نویسنده ایرانی یاد شده به تقلید از او قلم به دست گرفته با نقل مطالب او به صورت دست و پاشکسته خواسته است نبوت پیامبر را تحلیل و بررسی کند.
نبوت است یا خواب های آشفته؟
و وحی را خواب های آشفته می دانست: «بل قالوا اضغاث احلام؛ آنان گفتند قرآن خواب های آشفته است» (انبیاء/ 5). و ناگفته پیداست خوابهای آشفته مخلوق تخیل انسان است که قوه عقل را تحت الشعاع قرار داده و فضای ذهن را در اختیار خود می گیرد. و به آنچه در خارج، فاقد واقعیت است، لباس واقعیت می پوشانند. اکنون این نظریه در غرب با پوشش خاص علمی مطرح شده تا از این طریق بتوانند آن را به خورد افکار بدهند، و در حقیقت ماده ای سمی را با ماده ای شیرین ترکیب نموده اند تا به راحتی به افکار ساده بخورانند. پیامبران آسمانی خردمندترین، دلسوزترین، و واقع گراترین مردم جهان بودند که پیوسته از طریق پند و نصیحت و عقل و برهان به هدایت مردم می پرداخته اند و یک چنین افراد نمی توانند بسان انسانهای گوشه گیر و زاویه نشین باشند که در اثر بریدن از مردم مخزن خیال را تقویت کنند تا بر اثر بالا آمدن قوه تخیل، آرزوهای خود را حاضر و ناظر ببینند (و نعوذ بالله) بسان شتری که در خواب بیند پنبه دانه! قرآن مجید در برخی از آیات تلویحا این نظریه را نقد کرده و می فرماید: « ما کذب الفواد ما رای* افتمارونه علی ما یری* ولقد راه نزلة اخری* عند سدرة المنتهی* عندها جنة الماوی* اذ یغشی السدرة ما یغشی* مازاغ البصر و ما طغی* لقد رای من آیات ربه الکبری؛ دل، آنچه را که چشم دید تکذیب نکرد* آیا با او درباره آنچه که دیده است (جبرئیل) مجادله می کنید* او بار دیگر جبرئیل را دیده است* نزد سدره المنتهی* نزد آن است جنت ماوی* آنگاه که سدره را می پوشانید آنچه می پوشانید* چشم او نلغزید و خطا نکرد* او آیات بزرگ پروردگار خود را دید» (نجم/ 11-18). اگر در این نظریه تمام آنچه را که پیامبر دیده و شنیده، غیر واقعی و محصول نفس او می داند و برای آنها واقعیتی قائل نیست قرآن برای همه آنها حقیقت قائل شده و معتقد است که ابزار شناخت پیامبر، اعم از حواس (چشم) و عقل، هیچیک دچار خطا و اشتباه نشده است. و به دیگر سخن: تفسیر وحی از طریق وحی نفسی تعبیر محترمانه ای است از جنون که پیوسته مخالفان انبیا آنان را به آن متهم می کرده اند، چیزی که هست انسان گذشته، عریان و بی پرده سخن می گفت. و عصر کنونی، عصر خدعه ها و حیله ها است و تلخ ترین و کشنده ترین افکار و اندیشه ها را با زیرکی و آب و رنگ خاصی به خورد جامعه می دهند.
Sources :
جعفر سبحانی- منشور جاوید- ج 10 صفحه 227