معنای واژه «وراء» در قرآن
«من ورائهم جهنم؛ از پشت سرشان دوزخ است.» (جاثیه/ 10) کلمه "وراء" بیشتر به معنی "پشت سر" به کار برده می شود ولی اختصاص به آن ندارد، در مورد جلو و رو هم گفته می شود.
در سوره مبارکه کهف در داستان موسی و عبد صالح (حضرت خضر (ع)) آنجا که خضر کشتی را سوراخ کرد و مورد اعتراض موسی (ع) قرار گرفت، با اینکه خضر شرط کرده بود که تو باید در مقابل من تسلیم باشی و به هیچ وجه اعتراض نداشته باشی اما موسی (ع) تاب نیاورد چون می دید به اصطلاح شریعت دارد شکسته می شود، قانون دارد نقض می شود، با اینکه قول داده بود حرف نزند معذلک اعتراض کرد، آخر کار که قرار شد از یکدیگر جدا بشوند خضر گفت حالا که از همدیگر جدا می شویم من راز کارهای خودم را به تو می گویم تا بر تو روشن بشود که من بی جهت کاری نکردم، من چیزی را می دانستم که تو نمی دانستی:
«اما السفینة فکانت لمساکین یعملون فی البحر فاردت ان اعیبها و کان ورائهم ملک یأخذ کل سفینة غصبا؛ اما آن کشتی، مال بینوایانی بود که (با آن) در دریا کار می کردند، پس خواستم آن را معیوب سازم چون در جلوی روی اینها پادشاهی بود که هر کشتی (سالمی) را به زور می گرفت.» (کهف/ 79) این کشتی (البته شاید چیزی نظیر بلم بوده چون در آن زمان کشتی های بزرگ وجود نداشته) مال یک عده مردم فقیر است که در دریا کارگرند و من اطلاع داشتم که در جلوی روی اینها، در مسیر اینها، در ساحلی که این کشتی پهلو می گیرد، زورمندی، ملکی هست که کشتی ها را یک یک غصب می کند. من خواستم این کشتی را معیوب کنم که بعد به عذر این عیب آن را نگیرند، مثل آدم هایی که خودشان را معیوب نشان می دهند که آنها را به سربازی نبرند. برای اینکه او غصب نکند من این کار را کردم. غرضم این جهت است: «و کان ورائهم ملک یأخذ کل سفینة غصبا»
"وراء" در آنجا یعنی "جلو". مسلم آنجا مقصود "پشت سر" نیست. ادبای مفسرین مثل کشاف و شیخ طبرسی در مجمع البیان تصریح کرده اند که کلمه "وراء" به هر دو مورد اطلاق می شود. در اینجا کلمه "وراء" را به معنی "پشت سر" هم بگیریم درست است و به معنی "جلوی رو" هم بگیریم درست است. اگر بگوییم جهنم از پشت سر آنهاست، به اعتبار خود اینهاست، یعنی به اعتبار فکر اینهاست، یعنی چون این افکار قیامت و بهشت و این حرف ها را پشت سر خودشان انداخته اند و برای اینها یک فکر پشت سر انداختنی بوده، می گوید آن چیزهایی که پشت سر انداخته اید وجود دارد، و اگر "وراء" به معنی "جلو" باشد که ظاهر این است که همین دومی اینجا درست است آن به اعتبار خود حقیقت است: درست است که اینها خیال می کنند که اینها را پشت سر انداخته اند و از این حرف ها گذشته اند اما واقعیت در جلوی رویشان هست، یعنی اینها همین طور که دارند می روند توجه ندارند که به سوی جهنم دارند می روند و جهنم در جلویشان قرار گرفته است.
Sources :
مرتضی مطهری- آشنایی با قرآن جلد 5- صفحه 180-181