امامت از نظر آیات قرآن
در قرآن کریم چند آیه هست که مورد استدلال شیعه در باب امامت است. اتفاقا در همه اینها روایات اهل تسنن هم وجود دارد که مفاد شیعه را تأیید می کند. ما آیه ای در قرآن داریم به این صورت: «انما ولیکم الله و رسوله و الذین امنوا الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکاة و هم راکعون؛ سرپرست شما فقط و فقط خداست و پیغمبر خدا و مؤمنینی که نماز را به پا می دارند و در حال رکوع زکات می دهند» (مائده/ 55). انما یعنی منحصرا (چون ادات حصر است). معنی اصلی ولی سرپرست است. ولایت یعنی تسلط و سرپرستی. ما در دستورات اسلام نداریم که انسان در حال رکوع زکات بدهد که بگوئیم این یک قانون کلی است و شامل همه افراد می شود.
این اشاره است به واقعه ای که در خارج یک بار وقوع پیدا کرده است و شیعه و سنی به اتفاق آنرا روایت کرده اند و آن اینست که علی (ع) در حال رکوع بود، سائلی پیدا شد و سؤالی کرد. حضرت اشاره کرد به انگشت خود. او آمد انگشتر را از انگشت علی (ع) بیرون آورد و رفت. یعنی علی (ع) صبر نکرد نمازش تمام شود و بعد به او انفاق کند. آنقدر عنایت داشت به اینکه آن فقیر را زودتر جواب بگوید که در همان حال رکوع با اشاره به او فهماند که این انگشتر را درآورد، برو بفروش و پولش را خرج خودت کن.
در این مطلب هیچ اختلافی نیست و مورد اتفاق شیعه و سنی است که علی (ع) چنین کاری کرده است و نیز مورد اتفاق شیعه و سنی است که این آیه در شأن علی (ع) نازل شده با توجه به اینکه انفاق کردن در حال رکوع جزء دستورات اسلام نیست، نه از واجبات اسلام است و نه از مستحبات آن که بگوئیم ممکن است عده ای از مردم به این قانون عمل کرده باشند. پس کسانی که چنین می کنند اشاره و کنایه است همانطور که در خود قرآن گاهی می گوید: «یقولون؛ می گویند»، و حال آنکه یک فرد آن سخن را گفته. در اینجا کسانی که چنین می کنند یعنی آن فردی که چنین کرد. بنابراین به حکم این آیه علی (ع) تعیین شده است به ولایت برای مردم. این، آیه ای است که مورد استدلال شیعه است.
آیات دیگر آیاتی است که درباره جریان غدیر است. خود قضیه غدیر جزء سنت است و ما بعد باید بحثش را بکنیم ولی از آیاتی که در این مورد در سوره مائده وارد شده یکی این آیه است: «یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته؛ (اینجا لحن، خیلی شدید است) ای پیامبر! آنچه را که بر تو نازل شد تبلیغ کن و اگر تبلیغ نکنی رسالت الهی را تبلیغ نکرده ای» (مائده/ 67).
مفاد این آیه آنچنان شدید است که مفاد حدیث: «من مات و لم یعرف امام زمانه مات میتة جاهلیة؛ کسی که بمیرد و امام زمان خویش را نشناسد همانا به مرگ جاهلیت مرده است». اجمالا خود آیه نشان می دهد که موضوع آنچنان مهم است که اگر پیغمبر تبلیغ نکند، اصلا رسالتش را ابلاغ نکرده است. سوره مائده به اتفاق شیعه و سنی آخرین سوره ای است که بر پیغمبر نازل شده و این آیات جزء آخرین آیاتی است که بر پیغمبر نازل شده یعنی در وقتی نازل شده که پیغمبر (ص) تمام دستورات دیگر را در مدت سیزده سال مکه و ده سال مدینه گفته بوده و این، جزء آخرین دستورات بوده است.
شیعه سؤال می کند این دستوری که جزء آخرین دستورهاست و آنقدر مهم است که اگر پیغمبر آنرا ابلاغ نکند، همه گذشته ها کان لم یکن است، چیست؟ یعنی شما نمی توانید موضوعی نشان بدهید که مربوط باشد به سالهای آخر عمر پیغمبر و اهمیتش در آن درجه باشد که اگر ابلاغ نشود هیچ چیز ابلاغ نشده است. ولی ما می گوئیم آن موضوع، مسئله امامت است که اگر نباشد، همه چیز کان لم یکن است یعنی شیرازه اسلام از هم می پاشد. به علاوه شیعه از کلمات و روایات خود اهل تسنن دلیل می آورد که این آیه در غدیر خم نازل شده است.
در همان سوره مائده، آیه: «الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا؛ امروز دین را به حد کمال رساندم و نعمت را به حد آخر تمام کردم، امروز است که دیگر اسلام را برای شما به عنوان یک دین پسندیدیم» (مائده/ 3)، نشان می دهد که در آن روز جریانی رخ داده که آنقدر بااهمیت است که آنرا مکمل دین و متمم نعمت خدا بر بشر شمرده است و با بودن آن، اسلام، اسلام است و خدا این اسلام را همان می بیند که می خواسته و با نبودن آن، اسلام، اسلام نیست. شیعه به لحن این آیه که تا این درجه برای این موضوع اهمیت قائل است استدلال می کند و می گوید که آن موضوعی که بتواند نامش مکمل دین و متمم نعمت و آن چیزی باشد که با نبودنش، اسلام، اسلام نیست، چه بوده است؟ می گوید ما می توانیم موضوعی را نشان بدهیم که در آن درجه از اهمیت باشد ولی شما نمی توانید. به علاوه روایاتی هست که تأیید می کند این آیه هم در همین موضوع وارد شده است.
Sources :
مرتضی مطهری-امامت و رهبری- صفحه 61-60