محمد ابن ابی بکر
محمدبن ابی بکر، از یاران خاص امیرالمؤمنین علی (ع) و از حواریین و شیعیان آن حضرت، در روز 25 ذیقعده سال حجة الوداع (دهم هجری) در محلی بنام «ذوالحلیفه» میان راه مکه و مدینه متولد شد. پدرش ابی بکر بن ابی قحافه و مادرش "اسماء بنت عمیس" و خواهرش عایشه است. او بسیار جلیل القدر و عظیم المنزله و عالم بود. زمانی که ابوبکر از دنیا رفت، اسماء همسر او که مادر محمد بود، به همسری علی (ع) در آمد و از این رو، محمد در خانه امیرالمؤمنین علی، تربیت شد و به منزله فرزند آن حضرت است و پدری غیر از آن حضرت را نشناخت. امیرالمؤمنین علی (ع) فرمود: «محمد فرزند من است از صلب ابوبکر».
او در جنگ جمل و صفین، همراه علی بود و بعد از جنگ صفین و شهادت مالک اشتر، از طرف حضرت، حاکم مصر شد. امام علی یکبار هم او را برای بسیج مردم به کوفه فرستاد. محمد در زمان معاویه از طرف امام علی (ع)، حاکم بصره شد. او ضمن نامه مفصلی به معاویه، او را به خاطر مقابله اش با امام علی (ع) و به خاطر اصرار در حق کشی نسبت به علی (ع)، مورد سرزنش قرار داد و در نامه اش به معاویه، حضرت را وارث رسول الله و وصیه می خواند. سال 38 هـ ق، معاویه، عمرو بن عاص با معاویة بن خدیج و افرادی دیگر را به مصر فرستاد. آنها با هواخواهان عثمان اجتماع کرده و بعد با محمد بن ابی بکر جنگ نمودند و او را دستگیر کردند.
یکی از آن دشمنان بنام معاویة بن خدیج، محمد را با لب تشنه گردن زد و بعد جسد او را در شکم الاغی مرده گذاشتند و سوزاندند. البته بنا به روایتی دیگر، عمرو عاص او را با شکنجه به قتل رساند. محمد در موقع وفاتش 28 سال داشت. عایشه خواهر پدری محمد بعد از شهادت او قسم خورد که تا زنده است هیچ غذایی که پخته شده، نخورد و بعد از هر نماز نفرین بر (معاویه و عمروعاص و ابن خدیج) می کرد. امیرالمؤمنین علی (ع) نیز بعد از خبر شهادت محمد، بسیار محزون و اندوهناک شد و خبر را برای ابن عباس در بصره با کلماتی بسیار شریف نوشت. ابن عباس هم برای تسلیت به حضرت، از بصره به کوفه آمد.
انعکاس شهادت محمد در شام
زمانی که خبر قتل محمد به معاویه در شام رسید، او بالای منبر رفت و به مردم اعلام کرد. مردم شام هم آنقدر شادی کردند که یکی از یاران علی (ع) گفت: «من هیچوقت اهالی شام را این مقدار خوشحال ندیده بودم.»
قرمایش امیرالمومنین علی (ع)
حضرت علی در شهادت محمد فرمود: «اندوه ما بر قتل او، به اندازه سرور آنهاست، بلکه اندوه ما بیشتر است». محمد بن ابوبکر از طرف مادری با "عبدالله و عون و محمد" پسران جعفر طیار، برادر است. زیرا اسماء مادر او، قبلا همسر جعفر طیار بوده است. فرزند او "قاسم بن محمد" جد مادری امام جعفر صادق، امام ششم شیعیان است.
Sources :
شیخ عباس قمی- منتهی الامال
جلال الدین سیوطی- تاریخ خلفا- ج 2
حمدلله مستوفی- تاریخ برگزیده