تاکید انجام بر سجده های طولانی در روایات
«سجده طولانی» به طوری که از آیات قرآنی و اشارات آنها استفاده می شد و به طوری که در روایات وارده هم بر آن تاکیده گردیده است، و روش انبیاء، رسول اکرم، و ائمه معصومین صلوات الله علیهم اجمعین بوده است، در میان سالکین الی الله از امور اساسی است که در مراحل و منازل مختلف سلوک، به مقتضای حال و منزلت، بر آن مداومت می کنند. در حالات سالکان طریق توحید، در خصوص سجده های طولانی آنان بسیار چیزها گفته و شنیده شده است. مداومت آنان بر سجده های بسیار طولانی، در بعضی موارد به نحوی بوده است که از طرفی بهت آور است، و از طرفی آموزنده. از نظر ما محجوبان بی خبر واقعا بهت آور است، ولیکن برای ارباب بصیرت و عرفان کاملا هدایت کننده و آموزنده.
«اوابین» یعنی «بازگشت کنندگان به حضرت مقصود»، اهل سجده های طولانی بوده اند، و طول سجود از سنن آنان می باشد. و این بدان معنی است که در بازگشت به سوی او باید سجده های طولانی داشت. «ای ابا محمد، بر سجود طولانی مراقبت کن، که این امر از سنن اوابین است.» سجده های طولانی بعضی از ائمه معصومین سلام الله علیهم اجمعین در روایات ذکر گردیده است.
علی بن موسی بن طاووس از امام سجاد سلام الله علیه آورده است که: «آن حضرت بسوی صحرا بیرون رفت. خادم او به دنبال او شد. حضرتش را در حال سجده یافت که بر روی سنگ سخت و درشتی به سجده افتاده است. در حالی که در سجده و مشغول ذکر بود، خادم به احصای ذکر سجده او پرداخت که هزار بار این ذکر را گفت: «لااله الاالله حقا حقا، لااله الاالله تعبدا و رقا لااله الااله الله ایمانا وصدقا» و سپس سر از سجده برداشت.»
«دیدم امام صادق سلام الله علیه را که در باغات کوفه قدم می زد، تا اینکه به درختی از درختان خرما رسید، و نزد آن وضو گرفت، سپس به رکوع و سجود پرداخت، و من در سجود آن حضرت پانصد بار تسبیح را شمردم....». اما اینکه ذکر تسبیح چه ذکری بوده، و لفظ آن چه بوده، بیان نشده است.
عبدالحمید بن أبی العلاء نیز در روایتی که از او نقل شده است، در قسمتی از آن میگوید: «وارد مسجدالحرام شدم.... پس، امام صادق سلام الله علیه را دیدم که در حال سجده است. زمان طولانی منتظر آن حضرت شدم که سر از سجده بردارد. سجده حضرت بسیار طولانی شد. بلند شدم و رکعاتی نماز خواندم و از نماز منصرف شدم در حالی که حضرتش هنوز در سجده بود. از خادمش سوال کردم چه وقت به سجد افتاده است؟ گفت، قبل از اینکه تو بیایی. وقتی آن حضرت سخن شنید، سر از سجده برداشت....».
و از روایت ثوبانی قسمتی است «برای حضرت ابوالحسن موسی بن جعفر سلام الله علیه نزدیک به ده سال، هر روز سجده ای بود از وقت روشن شدن آفتاب تا وقت زوال....».
قسمتی از آنچه در ارشاد شیخ مفید آمده است نیز چنین است: «و روایت شده است که حضرت ابوالحسن موسی بن جعفر سلام الله علیه نوافل شب را به جا می آورد، و این نوافل را به نماز صبح متصل می کرد، و سپس به تعقیب می پرداخت تا طلوع آفتاب، و بعد به سجده می افتاد، و سر از سجده و دعا و حمد برنمی داشت تا نزدیک زوال آفتاب، و...».
و از رجاء بن أبی الضحاک بشنو که در قسمتی از روایتش در خصوص حضرت علی بن موسی الرضا سلام الله علیه می گوید: «حضرت علی بن موسی الرضا سلام الله علیه وقتی صبح می کرد، نماز صبح را می خواند، پس از سلام نماز در مصلای خود می نشست، و به تسبیح، تحمید، تکبیر، و تهلیل خدای متعال، و به صلوات بر نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می پرداخت، تا اینکه آفتاب طلوع کند. سپس سجده ای به جا می آورد، و در همان سجده باقی می ماند تا اینکه روز بلند شود.»
اینها مواردی بود از سجده های طولانی بعضی از ائمه معصومین صلوات الله علیهم اجمعین که در اینجا آوردیم. اصحاب آنان نیز سجده های طولانی داشته اند که در کتب و آثار به چشم می خورد.
مرحوم حاج میرزا جواد آقا ملکی تبریزی در کتاب اسرار الصلوة خویش، آنجا که در خصوص سجده، و سجود طولانی به سخن پرداخته است مطلبی دارد که ترجمه ساده و آزاد آن چنین است: «من شیخ بزرگواری داشتم که عامل، عارف، و کامل بود- قدس الله سره- و در مراتب مذکور برای او مانندی ندیده ام. از او در خصوص عملی مجرب که موثر در اصلاح قلب، و جلب معارف باشد سوال نمودم. در جواب گفت، ندیده ام هیچ عملی در این باب موثر باشد مانند مداومت نمودن در هر شبانه روز بر یک سجده طولانی که در آن این ذکر گفته شود «لااله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین»، این ذکر را می گوید در حالی که خود را مسجون در سجن طبیعت، یعنی محجوس در زندان آن، و مقید به قیود اخلاق رذیله می بیند، و در پیشگاه خدا بر این هم اقرار می کند که خدایا تو این کار را نکرده ای، و به من تو ظلم ننموده ای، و من خود این ظلم را به خود کرده ام، و به چنین وضع و حالتی خود را انداخته ام...» وی سپس می گوید: «اصحاب شیخ بزرگوار ما، هر کدام بر حسب مجاهدتش، به این سجده عامل بودند، و از بعضی از آنان شنیده شد که در سجده اش این ذکر را سه هزار بار می گفته است».
اهل ذکر می دانند که این ذکر با این عدد در یک سجده، اگر به صورت معمول گفته شود، تقریبا تا چهار ساعت وقت می برد، و اگر توأم با بعضی حالات و گریه ها باشد، وقت بیشتری خواهد برد. سجده طولانی با این ذکر، به عدد معین و شرایط دیگر، که همه باید به شرحی که در اول سخن گذشت با مراعات تناسب حال باشد یا به تشخیص خود اگر اهل آن است و یا به تشخیص اهل آن، اگر با حضور و دردمندی، با انکسار و تضرع، و در حالی که طلب نجات از پروردگار می کند، در هر شبانه روز یک بار انجام گردد، و بر آن مداومت شود، در شمول عنایات و نجات سالک از حجب ظلمانی بسیار موثر و مجرب است.
Sources :
سیدمحمد شجاعی- مقالات (طریق عملی تزکیه) جلد 3 – از صفحه 180 تا 184