دعوت به تکریم و احترام پیامبر اسلام

قرآن در آیاتی جامعه ی اسلامی را به تکریم و بزرگداشت پیامبر (ص) دعوت می کند و می فرماید: «إنا أرسلناک شاهدا و مبشرا و نذیرا* لتؤمنوا بالله و رسوله و تعزروه و توقروه و تسبحوه بکرة و أصیلا؛ [اى پیامبر!] ما تو را گواه [بر اعمال آنها] و بشارتگر و هشدار دهنده فرستادیم. تا به خدا و فرستاده اش ایمان آورید و او را یارى کنید و بزرگش دارید و خدا را صبح و شام به پاکى بستایید.» (فتح/ 8- 9)
این سه توصیف بزرگ و سه مقام برجسته از مهمترین مقامات پیامبر (ص) است، "گواه بودن" و "بشیر" و "نذیر" بودن. به هر حال قرآن مجید در این آیه سه مأموریت مهم پیامبر (ص) را که مساله شهادت و انذار است به عنوان سه وصف عمده بیان کرده است، تا مقدمه اى باشد براى وظائفى که در آیه بعد آمده. در آیه بعد پنج دستور مهم به عنوان نتیجه و هدفى براى اوصاف پیشین پیامبر (ص) بیان شده که دو دستور درباره اطاعت خداوند و تسبیح و نیایش او است، و سه دستور درباره "اطاعت" و "دفاع" و "تعظیم" مقام پیامبر (ص) است. در آیه ی یاد شده قبل از جمله های (و تعزروه) جمله ی (لتؤمنوا بالله و رسوله) وارد شده است اکنون باید دید مرجع ضمایر (و تعزروه و توقروه و تسبحوه بکرة و أصیلا) چیست؟
هرگاه بگوییم هر سه ضمیر به لفظ «الله» بر می گردد، در این صورت احکام وارده در آیه مربوط به خدا بوده و از قلمرو بحث ما خارج خواهد بود. ولی اگر بگوییم دو ضمیر نخست در جمله های (تعزروه و توقروه) مربوط به «رسول» است و ضمیر سوم در جمله ی (و تسبحوه) مربوط به خدا است، طبعا دو حکم نخست (نصرت پیامبر و تکریم او) وظیفه ی اسلامی هر مسلمانی نسبت به پیامبر خواهد بود.
از این جهت برخی از «قراء» پس از جمله ی (توقروه) وقف را لازم دانسته تا احکام مربوط به پیامبر، با حکم مربوط به خدا، به هم آمیخته نشود. البته در متن آیه گواهی بر تعیین یکی از دو احتمال وجود ندارد اما با توجه به این که در آیه دیگر لفظ (عزوره) را درباره ی وظیفه ی مؤمنان نسبت به پیامبر به کار برده است می توان گفت که احتمال دوم براحتمال نخست برتری دارد و چنانکه می فرماید: «فالذین ءامنوا به و عزروه و نصروه و اتبعوا النور الذى أنزل معه أولئک هم المفلحون فالذین آمنوا به و عزروه و نصروه و اتبعوا النور الذی أنزل معه أولئک هم المفلحون؛ آنانکه به او ایمان آورده و او را گرامی داشته و یاری نموده اند و از نوری که همراه او نازل شده پیروی نموده اند آنان رستگارانند.» (اعراف/ 157)
و نیز درباره ی مطلق پیامبران می فرماید: «و آمنتم برسلی و عزرتموهم و أقرضتم الله قرضا حسنا؛ به پیامبران من ایمان آوردید و آنان را یاری (یا احترام) نمودید و خدا را وام نیکو دادید؟» (مائده/ 12)
در این آیه نیز خود مؤمنان را به «تعزیر» پیامبران دعوت می کند. شاید از طریق این دو آیه می توان گفت که مقصود در آیه ی مورد بحث همان احتمال دوم است، یعنی احترام و توقیر خود پیامبر. همچنانکه از شان نزول آیه است که بعد از ماجراى حدیبیه نازل شده، در حالى که بعضى نسبت به مقام شامخ پیامبر (ص) بى حرمتى کرده بودند، و آیه براى توجیه مسلمانان نسبت به وظائفشان در مقابل رسول خدا (ص) نازل شده است.

Sources

Keywords