دیدگاههای مختلف در مورد اهل کتاب بودن زرتشتیان

الف: منابع اسلامى
منابع اولیه اسلامى تصریح و تاكید دارند كه زرتشتیان اهل كتاب هستند. قرآن كتاب مقدس و آسمانى اسلام به اصالت مذهبى زرتشتیان تصریح مى كند و پیروان این دین را به عنوان صاحبان كتاب به رسمیت مى شناسد. و بر همین اساس در فقه اسلامى زرتشتیان در كنار یهودیان و مسیحیان قرار گرفته اند. در سیره و سنت پیامبر اسلام نیز رهنمودهائى در برخورد با زرتشتیان وجود دارد. پیشوایان معصوم اسلام شیعه نیز رهنمودهائى داده اند. كتب خراج اسلامى قواعدى در رابطه با اهل ذمه و صاحبان كتاب دارند كه شامل زرتشتیان مى شود. مورخان اسلامى كم و بیش به آئین زرتشت پرداخته اند.
ابن عباس مى گوید: پیامبر اسلام دستور داد تا از زرتشتیان مقیم یمن جزیه بگیرند. زرتشتیان جزیه دادند و بر آئین خود باقى ماندند. امام ششم شیعیان، حضرت جعفربن محمد الصادق (ع) در رابطه با زرتشتیان فرمودند: مجوسیان پیامبرى داشتند كه او را كشتند و كتابى داشتند كه آن را سوزاندند. اسبغ بن بناته راوى شیعى و صحابى امام على بن ابیطالب (ع) روایتى نقل مى كند كه حضرتش فرمود: زرتشتیان كتابى داشتند و پیامبرى كه بر آنان مبعوث شده بود. روایت دیگرى از امام على بن ابیطالب (ع) نقل شده كه فرمود: مجوسیان چون داراى كتاب آسمانى بودند، لذا مانند اهل كتاب (یهود و مسیحیت) جزیه مى دهند. شیخ طوسى در كتاب الخلاف مى گوید: «المجوس كان لهم كتاب ثم رفع عنهم... دلیلنا اجماع الفرقه و اخبارهم» و در كتاب المبسوط مى گوید: «من له شبهة كتاب و هم المجوس؛ قال قوم: هم اهل الكتاب، كان لهم كتاب ثم نسخ و رفع. و قال اخرون: ما كان لهم كتاب اصلا».
دیدگاههاى فقهاء شیعه بر اساس همین نظر اخیر شیخ طوسى در المبسوط دور مى زند و با مسئله با احتیاط برخورد كرده اند. مفسران شیعه بر اساس تصریح قرآن، زرتشتیان را از اهل كتاب مى دانند. علامه طباطبائى مفسر شیعى معاصر تصریح مى كند كه بدون شك زرتشتیان داراى كتاب آسمانى و پیامبرى بوده اند.

ب؛ در تورات
واژه مجوس در تورات نیز آمده است. در قاموس كتاب مقدس كه شرح لغات و اعلام تورات و انجیل است، آمده كه: مجوس لفظى است كلدانى و مقصود از آن كهنه است كه درجه ایشان فیمابین حاكم و قوم است و خادمان دین زرتشت را نیز مجوس گویند به واسطه لباس مخصوص و عزلت... در كتاب ارمیا فصل 32، آیه 3 آمده: هر چند كه دانش ایشان بر قواعد صحیحه بنا نشده بود، با وجود این، دانیال ایشان را به حكمت و دانشمندى توصیف مى كند. در تورات چند بار واژه مجوس بكار رفته است.

ج؛ در انجیل
در انجیل بیش از تورات سخن از مجوسیان رفته است. در باب دوم انجیل آمده است كه: مجوسیان نخستین افرادى بودند كه به هدایت ستاره اى در مشرق بر ولادت مسیح آگاهى یافته و به راهنمائى آن ستاره به زیارت عیسى نائل آمدند:
آیه (1): و عیسى چون در بیت لحم یهودیه در زمان هیرودیس شاه زائیده شد، ناگاه مجوسى چند از ناحیه مشرق
آیه (2): به اورشلیم آمده، گفتند: كجاست آن مولود كه پادشاه یهود است. زانكه ما به ستاره او در طرف شرق دیده ایم و از براى آن كه او را بپرستیم، آمده ایم.
آیه (7): هیرودیس به پنهانى مجوسان را نزد خویش خوانده و زمان ظهور ستاره را از ایشان استفسار نمود.
آیه (8): پس ایشان را به بیت لحم فرستاده، گفت: بروید و از حالات آن طفل اطلاع تمام بهم رسانید و چون او را دریافته باشید، مرا مطلع سازید تا من نیز آمده او را پرستش كنم.
آیه (9): ایشان گفته شاه را شنیده، رو به راه نهادند و ناگاه ستاره اى كه در ناحیه مشرق دیده بودند، در پیش روى ایشان مى رفت؛ تا آنكه آمده، بر جائى كه طفل بود ایستاد.
آیه (10): پس چون ستاره را دیدند بى نهایت خوشحال گشتند
آیه (11): و به خانه درآمده طفل را با مادر وى مریم یافتند، پس افتاده او را سجده كردند و مخازن خود را گشوده، از طلا و كندر و مربا پیشكش ‍ دادند.
آیه (12): و از آنجا كه در خواب ملهم شده بودند كه به نزد هیرودیس ‍ بازگشت نكنند، پس از راه دیگر به وطن خود بازگشتند.

Sources

Keywords