ایقاظ النائمین

این کتاب که یکی از آثار صدرالمتالهین شیرازی است که بنا بر مشرب حکمت ذوقی و اسلوب شهودی نگاشته شده است. مؤلف در این کتاب خود در پاره ای از موارد به مطالب اسفار اربعه و سایر مؤلفات خود استناد کرده است. صدرالمتالهین در ایقاظ النائمین نیز مانند کتاب ها و رسائل دیگرش بحث خود را از وجود آغاز می کند. این کتاب به زبان عربی بوده و عصاره ای از آرای شهودی و ذوقی و در حقیقت مکمل سایر آثار کشفی ملاصدرا در مباحث وجود انسان، مراتب سلوک روحانی، خلاقیت نفس و تجرد خیال و عوالم برزخ و حشر و رستاخیز است.

زندگینامه صدرالدین شیرازی (ملاصدرا):
محمد بن ابراهیم شیرازی ملقب به صدرالدین و مشهور به ملاصدرا یا صدرالمتالهین در حدود سال 979 یا 980 هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدرش ابراهیم بن یحیی قوامی یکی از وزرای دولت صفویه و مردی با نفوذ و ثروتمند بود که با نهایت کوشش به تربیت و تعلیم یگانه پسر خود کمر همت بست. زندگانی ملاصدرا را می توان به سه دوره تقسیم نمود: 1- دوره طلبگی و تلمذ و بحث و مطالعه کتب قدما و آرای حکما در شیراز و اصفهان. در این دوره وی به تتبع و تفحص آرای فلاسفه و کلام و فلاسفه مشائی و اشراقی اشتغال داشت. 2- مرحله تهذیب نفس و ریاضت و مکاشفه در روستای کهک (در نزدیکی قم) که نهایتا به کشف حقایق ربانی و علوم الهی منجر گردید. 3- مرحله تألیف و تدریس در شیراز در مدرسه ای که الله وردی خان، والی فارس بنا نهاده بود. طی این دوره ملاصدرا تقریبا تمام آثار خود را تألیف کرد. ملاصدرا حکمت الهی و فلسفه اسلامی را وارد مرحله جدید کرد، وی در آنچه علم اعلی یا علم کلی یا فلسفه اولی با حکمت الهی خوانده می شود و تنها همین بخش است که به حقیقت، فلسفه است و فلسفه حقیقی خوانده می شود، مقام فلاسفه پیش را تحت شعاع قرار داد، اصول و مبانی اولیه این فن را تغییر داد و آن را بر اصولی خلل ناپذیر استوار کرد. آخوند تا پایان عمر در شیراز به تألیف و تدریس پرداخت و در این ایام هفت بار پای پیاده به مکه سفر کرد که در بازگشت از هفتمین سفر، در بصره در سال 1050 هجری قمری درگذشت.
اساتید: شیخ بهاءالدین عاملی مشهور به شیخ بهایی، میرداماد، میرابوالقاسم فندرسکی عارف و زاهد و ریاضی دان بی همتای آن عصر و...
شاگردان: ملاصدرا شاگردان بسیاری را تربیت کرد اما از مشهورترین آنها: ملامحسن فیض کاشانی و مولا عبدالرزاق لاهیجی بودند که هر دو علاوه بر داشتن سمت شاگردی، داماد وی نیز بودند.
آثار: الحکمة المتعالیه (اسفار اربعه)، شرح الهدایة، المبدا و المعاد، حدوث العالم، المشاعر، شرح شفا، الشواهد الربوبیه، اجوبة المسائل، تفاسیر بعضی از سوره های قرآن کریم و...

ساختاربندی کتاب:
این کتاب شامل موارد و عناوین زیر می باشد:
1- مقدمه مصحح
2- ایقاظ النائمین
3- انسان گرایی
4- اشاراتی به کیفیت تصحیح
5- خطبه مؤلف در بیان علم توحید
6- تمهید
7- ارشاد
8- اعلام
9- تسجیل
10- وهم و تنبیه
11- ایقاظ
12- هدایة
13- افاضة
14- تجلیات
15- لمعات کشفیه
16- نفحات قدسیه
17- اشراقات الهیه
18- تنبیه
19- تنبیه
20- مراتب الناس
21- مقام جمعی
22- منابع شرح حال و آثار صدرالمتالهین
23- فهرست احادیث
این کتاب در سال 1361 توسط موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی در تهران چاپ و منتشر گردیده است و مقدمه و تصحیح کتاب بر عهده دکتر محسن مویدی بوده است.

Sources

Keywords