شرح حدیث جنود عقل و جهل

کتاب شریف شرح حدیث جنود عقل و جهل از جمله آثار ارزشمند بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران امام خمینی می باشد. این کتاب عرفانی- اخلاقی مشتمل بر مباحث ارزشمند عرفان نظری، فلسفه اسلامی، اخلاق، شرح احادیث انسان شناسی، تفسیر همراه با نصایح اخلاقی می باشد. این شرح که به قلم توانای امام (ره) به رشته تحریر در آمده است، از کتب بی نظیر در نوع خویش به حساب می آید. امام راحل از جایگاه رفیع علم و عمل و با سحر در علوم عقلیه و نقلیه به شرح حدیث نورانی جنود رحمان و شیطان پرداخته و در تبیین لطایف نهفته در آن گوی سبقت از صاحبان کتب عرفانی و اخلاقی و شراح حدیث ربوده و از نفس قدسی روح الهی در آن چنان دمیده که قلب سالک را مطمئن و قدم او را راسخ کند. شرح احادیث نورانی معصومین که مشتمل بر معارف بلند الهی است و به ید قدرت عارفی کامل امکان پذیر است و به همین جهت کمتر عالمی از علمای ربانی را توانایی انجام این مهم بوده است.
اهمیت این کتاب که آخرین کتاب امام در اخلاق است، فقط به واسطه تضلع مؤلف در علوم مختلف نیست بلکه مربی بودن امام راحل برای میلیون ها انسان حق طلب بهترین شاهد صدق نگارنده آن است. بر این کتاب پاورقی های متعددی به تناسب نگاشته شده تا اطلاعات جانبی را در اختیار خواننده قرار دهد و در بسیاری از پاورقی ها برای خوانندگان فارسی زبان که با منابع اصلی کتاب آشنایی ندارند توضیحاتی داده یا منابع فرعی معرفی شده است و در انتهای کتاب بعضی از فهارس فنی که دست یابی به مطالب کتاب را آسان می کند قرار داده شده است.

معرفی اجمالی نویسنده:
آیت الله حاج سید روح الله مصطفوی، مشهور به امام خمینی، فقیه، مرجع تقلید، نویسنده، مبارز و رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران که در 20 جمادی الثانی سال 1320 برابر با 1281 ش روز تولد حضرت زهرا (س)، در خمین (ایران) به دنیا آمد. در 4 ماهگی پدرش سید مصطفی را از دست داد، دوران کودکی به مکتب خانه در خمین رفته و بعد در سن طلبگی ادبیات فارسی ابتدایی و حساب و هیئت و بعد دروس مقدمات را خواند. در 15 سالگی به علت شیوع وبا، مادرش نیز از دنیا رفت. 19 ساله بود که به دلیل نبودن مدرسه در خمین، برای ادامه تحصیل به اراک رفته و در حوزه درس آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، دروس منطق، مطول، لمعه و ادبیات عرب را خواند. سال 1340 هـ ق برابر با 1301 ش، آیة الله حائری به اصرار علمای قم، به آنجا رفته و حوزه قم را تأسیس کردند و بسیاری از طلاب، از جمله سید روح الله نیز 4 ماه بعد به قم رفت. بعد از چهار سال دوره درس های سطح، سال 1344 ق، به مدت یازده سال نزد حاج شیخ، درس فقه و اصول خوانده و همزمان دروس فلسفه و تمام منظومه ملاهادی سبزواری را در مدت 4 سال فرا گرفت و در ضمن، تدریس منظومه را شروع کرد و سال 1313 ش، به درجه اجتهاد نائل شد. روح عرفانی در ایشان از سال 1307 در سنین 26 یا 27 سالگی و مراحل سیر و سلوک او در خدمت مرحوم آیت الله محمدعلی شاه آبادی بودند. از اساتید دیگر ایشان، آیت الله رفیعی قزوینی بودند. حدود 20 سال، ایشان به تدریس و تألیف پرداخته و در عین حال با تلاش و جدیتی که داشت، مسائل سیاسی مملکت را دنبال و با شخصیت هایی چون مرحوم مدرس، ملاقات هایی نمود. آغاز فعالیت سیاسی آقا روح الله را باید از شهریور 1320 ش، زمانی که شعله های جنگ جهانی دوم به ایران کشیده شد، حساب کرد و فعالیت سیاسی انقلابی وی، سال 1314 ش بعد از جنگ جهانی دوم و به قدرت رسیدن "کندی" بروز کرد و بعد قیام سال 42 و زد و خورد در مدرسه فیضیه قم و سخنرانی وی در آنجا بر علیه شاه وقت (محمدرضا پهلوی) و اسرائیل و نهایتا دستگیری او به بعد از چند ماه، به اصرار مردم و علما، آزاد شده و سپس در آبان سال 1343 ش به ترکیه تبعید شدند. در مهر ماه 1344 ش، از ترکیه به عراق فرستاده شد. هر چند سال ها به ظاهر در عراق و در سکوت و آرامش به سر می برد ولی هیچگاه از مبارزه علیه طاغوت و رژیم ستم شاهی و اسرائیل و دشمنان اسلام، دست بر نداشت تا اینکه سال 1357 ش، به دنبال مبارزات مردم ایران با محمدرضا شاه پهلوی و حکومت او و در نهایت سقوط شاه و دولتش، این بزرگمرد تاریخ، در دی ماه 1357 ش به ایران برگشت و به عنوان رهبر بزرگ انقلاب و مؤسس جمهوری اسلامی ایران، یازده سال، انقلاب را رهبری و 14 خرداد 1368 ش، در سن 87 سالگی دار فانی را وداع کرد.

ساختار بندی کتاب:
این کتاب به صورت مقاله، فصول و مقصد به شرح ذیل فهرست بندی شده است که به اختصار بیان می گردد.
مقاله اول: در نقل لفظ حدیث شریف است
مقاله دوم: در بیان شمه ای از حقیقت عقل و جهل و بیان مراد حدیث شریف
مقاله سوم: در شمه ای از خصایص و صفات این دو حقیقت عقلیه و جهلیه
مقاله چهارم: در بیان شمه ای از حقیقت اقبال و ادبار عقل و جهل کلی و جزئی
مقاله پنجم: در شرح اجمالی از بعض الفاظ حدیث شریف
مقاله ششم: در بیان و شرح جنود عقل و جهل از بعض وجوه که خود دارای 25 مقصد است: 1- در بیان خیر و شر. 2- در بیان ایمان و کفر. 3- در بیان تصدیق و ضد آن که جحود است. 4- در رجاء و ضد آن که قنوط است. 5- در بیان عدل و ضد آن که جور است. 6- در رضا و ضد آن که سخط است. 7- در شکر و ضد آن که کفران است. 8- در طمع و ضد آن که یاس است. 9- در توکل و ضد آن که حرص است. 10 و 11- در رأفت و رحمت و ضد آنها که قسوت و غضب است. 12- در علم و ضد آن که جهل است. 13- در فهم و ضد آن که حمق است. 14- در عفت و ضد آن هتک است. 15- در زهد و ضد آن رغبت است. 16- در رفق و ضد آن که خرق است. 17- در رهبت و ضد آن که جرئت است. 18- در تواضع و ضد آن که کبر است. 19- در توده و ضد آن که تسرع است. 20- در حلم و ضد آن که سفه است. 21- در صمت و ضد آن که هذر است. 22- در استسلام و ضد آن که استکبار است. 23- در تسلیم و ضد آن که شک است. 24- در صبر و ضد آن که جزع است. 25- در صفح و ضد آن که انتقام است.

Sources

Keywords