تباهی اعمال در قرآن و روایات

حبط عمل و کار، بطلان و تباه شدن نتیجه آن است. نتیجه اعمال آدمی در آخرت به دلایل زیر تباه می گردد:
1- اینکه به خدا و روز قیامت ایمان نیاورد یا مشرک باشد و با خدا و رسول بستیزد.
2- اینکه عمل را به قصد نفع دنیائی انجام داده باشد که پاداش آن را نیز همان گونه که خواسته در دنیا دریافت می کند.
3- اینکه بی تقوا باشد و آداب اسلامی را سبک بشمارد و ریا کند و...

حبط عمل در قرآن کریم
خدای سبحان در قرآن کریم چگونگی حبط و تباهی اعمال نیک آدمیان را، از هر صنف و گروهی که باشند، همراه با دلایل آن بیان داشته و در سوره اعراف درباره کافران به آیات خدا و قیامت می فرماید: «و الذین کذ بوا بایاتنا و لقاء الاخره حبطت أعمالهم هل یجــزون إلا ما کانوا یعملون؛ آنان که آیات خدا و دیدار قیامت را تکذیب می کنند، اعمالشان تباه می گردد. آیا جز آنچه عمل می کردند پاداش داده می شوند» (اعراف/ 147). در سوره توبه درباره مشرکان می فرماید: «ما کان للمشرکین أن یعمروا مساجد الله شاهدین علی أنفسهم بالکفر أولئک حبطت أعمالـهم و فی النار هم خالدون* إنما یعمــر مساجد الله من آمن بالله و الیوم الآخر أ قام الصلاة و آتی الزکاة و لم یخش إلا الله فعسی أولئک أن یکونوا من المهتدین؛ مشرکان را نشاید که مساجد خدا را آباد کنند در حالی که به کفر خویش گواهی می دهند! این گروه اعمالشان تباه گردیده و در آتش دوزخ جاودانند* مساجد خدا را تنها آن کسی آباد می کند که به خدا و روز قیامت ایمان آورده و نماز را برپا دارد و زکات را بپردازد و جز از خدا نترسد. امید است این گروه از راه یافتگان باشند» (توبه/ 18-17).
در سوره بقره درباره مرتدین و از این دین برگشته ها می فرماید: «....و من یرتد منکم عن دینه فیمت و هو کافر فأولئک حبطت أعمالهم فی الدنیا و الاخرة و أولئک أصحاب النار هم فیها خالدون؛ ....هر کس از شما که از دینش برگردد و در حال کفر بمیرد. چنین کسانی همه اعمالشان در دنیا و آخرت تباه شده و اهل دوزخند و همیشه در آن خواهند بود» (بقره/ 217). در سوره محمد آیات 32-33 درباره کافران و ستیزه جویان با رسول خدا می فرماید: «إن الذین کفروا و صدوا عن سبیل الله و شاقو الرسول من بعد ما تــبین لهم الهدی لن یضروا الله شیئا و سیحبط أعمالهم* یا أیها الذین آمنوا اطیعوا الله و أطیعوا الرسول و لاتبطلوا أعمالکم؛ آنان که کافر شدند (و مردمان) را از خدا باز داشتند و بعد از آنکه راه هدایت برایشان روشن شد (باز هم) با رسول خدا ستیزه جوئی کردند، هرگز زیانی به خدا نمی رساند (بلکه خداوند) بزودی اعمالشان را تباه و نابود می کند* ای کسانی که ایمان آورده اید! اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید رسول خدا را و اعمال خود را تباه نسازید!»
حبط و تباهی اعمال -چنانکه گذشت و می آید- تنها دامن کافران را نمی گیرد بلکه مسلمانان را نیز شامل می گردد، خداوند در سوره حجرات آیه 2 می فرماید: «یا أیها الذین آمنوا لاترفعوا أ صواتکم فوق صوت النبی و لاتجهروا له بالقول کجهر بعضکم لبعض أن تحبط أعمالکم و أنتم لاتشعرون؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! صدای خود را فراتر از صدای پیامبر نکنید، و با او به آواز بلند -بدان گونه که با یکدیگر سخن می گوئید- سخن مگوئید که اعمالتان تباه گردد و شما ندانید!». در سوره بقره آیه 264 می فرماید: «یا أیها الذین آمنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمن و الأذی کالذی ینفق ماله رئاء الناس و...؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! صدقات و بخشوده های خود را با منت و آزار تباه و باطل مسازید، همانند کسی که مال خود را برای ریا و خودنمائی انفاق می کند و...».

حبط عمل در روایات
در روایات اسلامی به بسیاری از دلایل و اسباب حبط اعمال اشاره شده است که در زیر نمونه هائی از آنها را می آوریم: شیخ صدوق در کتاب ثواب الاعمال از رسول خدا روایتی آورده که آن حضرت فرموده: هر کس بگوید: سبحان الله خداوند برای او در بهشت درختی را غرس می کند و هر کس بگوید: الحمد لله خداوند برای او در بهشت درختی را می کارد و هر کس بگوید: لا اله الاالله خداوند برای او در بهشت درختی را می نشاند و هر کس بگوید: الله اکبر خداوند برای او در بهشت درختی را برآورد. یکی از مردان قریش گفت: ای رسول خدا! بنابراین، درختان ما در بهشت بسیار است! فرمود: آری، ولی برحذر باشید که آتشی بر آنها نفرستید تا همه را بسوزاند، زیرا خدای عزوجل می فرماید: «یا ایها الذین آمنوا اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و لاتبطلوا اعمالکم؛ ای کسانی که ایمان آورده اید! اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید رسول خدا را و اعمال خود را با نافرمانی باطل نکنید».
در صحیح مسلم و غیر آن از رسول خدا  آورده اند که فرموده: «ان فــرطکم علی الحوض، من ورد شرب، و من شرب لم یظمأ بعد، و لیردن علی اقوام اعرافهم و یعرفونی ثم یحال بینی و بینهم؛ به سوی من بر حوض کوثر سبقت جوئید که هر کس رسید می نوشد و هر که نوشید بعد از آن تشنه نگردد، در آنجا گروه هائی بر من وارد می شوند که آنان را شناخته و آنان نیز مرا می شناسند سپس میان من و آنان جدائی می افتد!». در روایت دیگری است که فرموده: «لیردن علی الحوض رجال ممن صاحبنی حتی اذا رأیتهم اختلجوا دونی، فلا قولن ای رب اصحابی اصحابی، فیقالن لی: انک لا تدری ما احدثوا بعدک؛ مردانی از اصحابم بر حوض کوثر نزد من می آیند، ولی تا آنان را می بینم از من جداشان می کنند، من با شتاب می گویم: خدای من! یارانم! یارانم! به من گفته می شود: تو نمیدانی اینان بعد از تو چه کردند!».
در حدیث دیگری از رسول خدا آمده است: «ان المرائی یدعی به یوم القیامه بأربعه اسماء: یاکافر! یا فاجر! یا غادر! یا خاسر! حبط عملک و بطل و لاخلاق لک الیوم، فالتمس اجرک ممن کنت تعمل له؛ روز قیامت شخص ریاکار را با چهار نام صدا می زنند و می گویند: ای کافر! ای فاجر! ای مکار! ای زیانکار! کردارت تباه و پاداشت باطل گردید، امروز بهره ای نداری، اکنون پاداش خود را از کسی درخواست کن که برایش کار می کردی».

Sources

Keywords