تفاوت موجودات با تفاوت ظرفیت ها از نظر قرآن کریم

جهان تنها همین گونه که هست امکان وجود داشته است و هر جزء از اجزاء جهان نیز آفرینش معینی درباره آن امکان داشته است و خداوند همان آفرینش را به آن داده است. قرآن کریم این مطلب را با یک تمثیل لطیف بسیار عالی بیان کرده است: قرآن به آب باران که از بالا می ریزد و تدریجا سیل تشکیل می دهد و آب در بستر نهرها و جویها و رودخانه های مختلف قرار می گیرد مثل می زند و می فرماید: «انزل من السماء ماء فسالت اودیة بقدرها؛ خداوند از آسمان آبی فرو آورد و هر رودخانه ای به قدر ظرفیت خودش سیلان یافت.» (رعد/ 17) یعنی رحمت پروردگار هیچ موجود مستعدی را محروم نمی سازد؛ ولی استعداد و ظرفیت موجودات هم یکسان نیست. استعدادها مختلف است، هر ظرفی به قدری که گنجایش دارد از رحمت خدا لبریز می گردد. خدا زمان را آفریده است. زمان خاصیت معینی دارد، گذشته و حال و آینده در آن هست. خدا زمان را چگونه آفریده؟ آیا اول زمان را مانند یک گلوله نخ به صورت یک مجموعه که همه اجزای آن با هم است آفریده و سپس آن را کش داده و باز کرده و به صورت فعلی درآورده است؟ و نیز جسم را آفرید. آیا اول جسم را بدون کشش و امتداد و حجم آفرید و بعد به آن کشش و حجم داد یا آفریدن جسم مساوی است با آفریدن کشش و امتداد و بعد و حجم، و تقدم و تأخر؟
میان آفریدن جسم و آفریدن کشش و امتداد دوگانگی نیست. قرآن کریم در اینجا تعبیر بسیار لطیفی دارد، از زبان حضرت موسی (ع) نقل می کند که وقتی فرعون از وی و برادرش هارون می پرسد که پروردگار شما کیست؟ حضرت موسی (ع) جواب می دهد: «ربنا الذی اعطی کل شیء خلقه ثم هدی؛ پروردگار ما آن کسی است که به هر چیز، آفرینش خاص آن چیز را داده است، سپس آن را به سوی هدف رهبری کرده است.» (طه/ 50) نکته جالبی که مورد نظر است از کلمه «خلقه» استفاده می شود. از اضافه به ضمیر، چنین استنباط می شود که هر چیز خلقت خاصی دارد که مال خود اوست؛ یعنی هر چیز فقط گونه ای خاص از وجود را می تواند بپذیرد و بس و خدا همان خلقت خاص را به آن می دهد. نباید پنداشت که اشیا طور دیگری بوده اند و خدا آنها را به این صورت که هستند درآورده است و یا لااقل امکان داشته که طور دیگر و خلقتی به گونه ای دیگر؛ بهتر یا بدتر از اینکه دارند، داشته باشند و خداوند اینگونه بالخصوص را علی رغم آن امکانات برگزیده است. حقیقت این است که جهان تنها به همین جور که هست امکان وجود داشته است و هر جزء از اجزاء جهان نیز آفرینش معینی درباره آن امکان داشته است و خدا همان آفرینش را به آن داده است.

Sources

Keywords