دلایل موافق کشف وجه و کفین 1

آیه "پوشش" که همان آیه 31 سوره نور است و برای بیان این وظیفه و تعیین حدود آن است، پوشانیدن وجه و کفین را لازم نشمرده است. در این آیه به دو جمله می توان استناد جست. یکی جمله «و لا یبدین زینتهن الا ما ظهر منها»؛ «زینت های خود را جز آنچه نمایان است آشکار نسازند». و دیگر جمله «و لیضربن بخمرهن علی جیوبهن»؛ «و باید روسری های خود را بر سینه های خویش فرواندازند». (نور/ 31).
در مورد جمله اول دیدیم که اکثر مفسران و عموم روایات، خضاب و سرمه و انگشتر و دستبند و امثال اینها را مصداق مستثنی (الاماظهر)، دانسته اند. این زینت ها، زینت هائی است که در چهره و دو دست تا مچ، صورت می گیرد. خضاب و انگشتر و دستبند مربوط به دست است، و سرمه مربوط به چشم. کسانی که پوشش وجه و کفین را واجب می دانند باید استثناء "الاماظهر" را منحصر بدانند به لباس رو، و واضح است که حمل استثناء بر این معنی بسیار بعید و خلاف بلاغت قرآن کریم است. مخفی داشتن لباس رو، به علت اینکه غیر ممکن است، احتیاج به استثناء ندارد. گذشته از اینکه لباس را وقتی می توان زینت محسوب کرد که قسمتی از بدن نمایان باشد. مثلا در مورد زنان بی پوشش می توان گفت که لباس آنها یکی از زینت های آنهاست، ولی اگر زن تمام بدن را با یک لباس سرتاسری بپوشاند چنین لباس زینت شمرده نمی شود. خلاصه اینکه ظهور آیه را در اینکه قسمتی از زینت بدن را استثناء می کند نمی توان منکر شد، و صراحت روایات هم ابدا قابل تردید نیست.
در مورد جمله دوم باید گفت: آیه دلالت دارد که پوشانیدن گریبان لازم است، و چون در مقام بیان حد است اگر پوشانیدن چهره هم لازم بود، بیان می کرد. دقت فرمائید! "خمار=روسری" اساسا برای پوشانیدن سر وضع شده است. ذکر کلمه "خمر" در آیه می فهماند که زن باید روسری داشته باشد، و واضح است که با روسری پوشانیدن، مربوط به سر است، و اما اینکه غیر از سر آیا قسمت دیگری را هم باید با روسری پوشانید یا نه؟ بستگی به بیان آن دارد. و چون در آیه فقط زدن دو طرف روسری بر گریبان مطرح است، معلوم می شود که همین مقدار واجب است. ممکن است کسی خیال کند معنی "و لیضربن بخمرهن علی جیوبهن" این است که روسری های را مانند پرده از جلو چهره آویزان کنند تا حدی که روی گریبان و سینه را بپوشاند. ولی متأسفانه به هیچ وجه نمی توان آیه را بدین معنی حمل کرد زیرا: اولا کلمه "خمار" به کار رفته نه کلمه "جلباب". خمار روسری کوچک است و جلباب روسری بزرگ. روسری کوچک را نمی توان آن اندازه جلو کشید و مانند پرده آویزان کرد به طوری که چهره و دور گردن و گریبان و سینه را بپوشاند و در عین حال سر و پشت گردن و موها که معمولا در آن زمان بلند بوده است پوشیده بماند. ثانیا آیه می فرماید با همان روسری ها که دارید چنین عملی انجام دهید. بدیهی است اگر آن روسری ها را بدان شکل روی چهره می آویختند، جلو پای خود را به هیچ وجه نمی دیدند و راه رفتن برایشان غیر ممکن بود. آن روسری ها قبلا "مشبک" و "توری" ساخته نشده بود که برای این منظور مفید باشد. اگر منظور این بود که لزوما روسری ها از پیش رو آویخته شود دستور می رسید که روسری هائی تهیه کنید غیر از این روسری های موجود که بتوانید هم چهره را بپوشانید و هم راه بروید.
ثالثا ترکیب ماده "ضرب" و کلمه "علی" مقید مفهوم آویختن نیست. چنانکه قبلا گفتیم و از اهل فن لغت و ادب عرب نقل کردیم، ترکیب "ضرب" با "علی" فقط مقید این معنی است که فلان چیز را بر روی فلان شیء مانند حائلی قرار داد. مثلا معنی جمله «فضربنا علی آذانهم» این است که بر روی گوش های اینها حائلی قرار دادیم. علیهذا مفهوم «و لیضربن بخمرهن علی جیوبهن» این است که با روسری ها بر روی سینه و گریبان حائلی قرار دهید. پس وقتی در مقام تحدید و بیان حدود پوشش است و می فرماید با روسری ها بر روی گریبان ها و سینه ها حائلی قرار دهید و نمی گوید بر روی چهره حائلی قرار دهید، معلوم می شود حائل قرار دادن بر روی چهره واجب و لازم نیست. یک نکته دیگر که باید اینجا اضافه کرد این است که باید دید زنان مسلمان قبل از نزول این آیه، روسری را به چه کیفیت به کار می برده اند؟ از لحاظ تاریخ مسلم است که زنان مسلمان قبل از نزول آیات پوشش، به حکم عادت معمول آن روز عرب، چهره خود را نمی پوشانیده اند، چنانکه قبلا نقل کردیم روسری را از پشت گوش ها رد کرده و اطراف آن را به پشت خود می انداخته اند و در نتیجه گوش ها، گوشواره ها، چهره، گردن و گریبان نمایان بوده است. وقتی در همچو زمینه ای دستور داده شد که روسری را بر گریبان بزنند معنای این دستور این است که دو طرف روسری را از جانب راست و چپ به جلو آورده و به طور چپ و راست بر گریبان بزنند. به کار بردن این دستور موجب می شود که گوش ها و گوشواره ها و گردن و گریبان پوشیده شود و چهره باز بماند. به نظر ما در اینکه آیه مورد نظر، همین معنی را می فهماند هیچ تردیدی نیست و چون توجه کنیم که آیه در مقام بیان حدود پوشش است و به اصطلاح اصولیین اهمال در مقام بیان جایز نیست، به طور قطع می فهمیم که پوشانیدن چهره واجب نیست.

Sources

Keywords