مسئولیت دینی فرد نسبت به خانواده خود

در این که هر فردی تا حدودی نسبت به افراد دیگر مسوولیت هایی دارد، از نظر قرآنی و اسلامی بحثی نیست، زیرا آنچه به نام "امر به معروف و نهی از منکر" در اسلام نامیده می شود جزو ضروریات اسلام است و قرآن هم مکرر این مطلب را بیان کرده است. مساله دیگر این است که آیا مردم نسبت به اعضای خاندان خودشان، نسبت به همسران و فرزندان خودشان یک مسوولیت جداگانه و مسوولیت بیشتری دارند یا ندارند؟ جواب این است که بله، مسوولیت بیشتری دارند، در آیه 6 سوره تحریم با یک لحن بسیار شدیدی به این مسوولیت اشاره شده است: «یا ایها الذین امنوا قوا انفسکم و اهلیکم نارا و قودها الناس و الحجاره علیها ملائکه غلاظ شداد لایعصون الله ما امرهم و یفعلون ما یؤمرون» (تحریم/ 6)؛ «ای کسانی که ایمان آورده اید! خود و خانواده ی خویش را از آتشی که هیزم آن، مردم و سنگ ها هستند حفظ کنید که بر آن فرشتگانی خشن و سخت گیر نگهبانند و از آنچه خدا به آن دستور داده سرپیچی نمی کنند و آنچه را که مامور شده اند انجام می دهند».
لحن بسیار شدیدش از این جهت است که به اصطلاح می گویند گاهی فرمان به یک چیز که داده می شود مستقیما خود آن چیز مورد فرمان قرار می گیرد، گاهی نتیجه مثبت یا منفی آن، یعنی از اول توجه به آن نتیجه مثبت یا منفی است ولی مقصود مقدمات آن کار است. حال در همین ما نحن فیه مثالی می زنیم که تعبیرش نزدیک به تعبیر خود قرآن کریم باشد. یک وقت شما به کسی می گویید که آقا بچه خودت را تربیت کن، به دست تعلیم و تربیت بسپار، و یک وقت می گویید که آقا جلوی سقوط فرزندت را بگیر، فرزندت را از سقوط حفظ کن. هر دو یک معنا می دهد و هر دو یک منظور است. مقصود این نیست که لحظه ای که می خواهد سقوط کند دستش را بگیر که سقوط نکند، مقصود این است که کاری بکن که منجر به سقوط او نشود. و این تعبیر دوم ابلغ و رساتر است، چون دو مطلب به جای یک مطلب گفته شده است. معمولا در فصاحت و بلاغت این طور است که انسان یک جمله می گوید به جای دو یا سه جمله، یعنی از آن یک جمله دو یا سه جمله فهمیده می شود. یک وقت انسان به این تعبیر می گوید که آقا خاندانت را تربیت کن برای اینکه جلوی سقوط آنها را در آینده بگیری (این دو جمله است) و یک وقت می گوید که جلوی سقوط آنها را بگیر. با اینکه گفته جلوی سقوط آنها را بگیر، ضمنا گفته است پس آنها را تعلیم و تربیت کن، تادیبشان کن تا مانع سقوطشان بشوی.
قرآن کریم در اینجا چنین تعبیری را دارد. ولی در این تعبیر آن نهایت را در نظر گرفته است که منجر به سعادت ابدی یا شقاوت ابدی می شود. به این تعبیر می فرماید که «یا ایها الذین امنوا» ای اهل ایمان (مخاطب همه مردم مومن و مسلمان اند)، ای مردمی که به گفته این پیغمبر ایمان دارید، ای مردمی که کلام او را کلام خدا و پیام او را پیام خدا می دانید، خودتان را و خاندانتان را از آن آتشی که زبانه اش (یا آتش گیره اش) مردم و سنگ ها هستند نگه دارید. در دنیا ما به شما می گوییم خودتان را از چیزی که در آخرت صورت می گیرد نگه دارید. ممکن است کسی بگوید چیزی که در آخرت صورت می گیرد، در آخرت باید «خود را از آن» نگه داشت. جوابش این است که خیر، آنجا دیگر جای نگهداری اش نیست، در اینجا باید خود و خاندان خود را در وقایه قرار بدهید، یعنی در اینجا خودتان و خاندان خودتان را طوری بسازید که نتیجه اش جلوگیری از سقوط در آتش جهنم است.

Sources

Keywords