در معنی و تفسیر لفظ کوثر در قرآن و روایات

قرآن کریم در توصیف نعمت بی شماری که به پیامبر (ص) ارزانی شده است می فرماید:
«إنآ أعطینـک الکوثر؛ (ای پیغمبر) ما به تو کوثر داده ایم.» (کوثر/ 1)
شیخ طبرسی در تفسیر این آیه فرموده است: ‎خداوند تبارک و تعالی، در مقام شمارش و بیان تعداد نعمت هایی که به پیغمبرش داده است، او را مخاطب به این خطاب ساخته و گفته است: «إنآ أعطینـک الکوثر»
از عبدالله بن عمر و عایشه روایت شده است که: کوثر نهری است در بهشت.
ابن عباس گوید: چون این آیه نازل شد، رسول خدا (ص) بر منبر بالا رفت و آن را بر مردم قرائت کرد و چون از منبر فرود آمد، مردم گفتند: ای رسول خدا! این کوثری که خدا به تو عنایت کرده است چیست؟! رسول الله (ص) فرمود: نهری است در بهشت که از شیر سفیدتر است و از قدح محکم تر و استوارتر؛ در کنار و حاشیه این نهر قبه ها و سقف های مدور و مقعری است از در و یاقوت؛ در آن نهر وارد می شوند پرندگان سبز رنگی که گردن های معتدل و کشیده همچون گردن شترهای بخاتی دارند.
گفتند: ای رسول خدا! چقدر آن پرندگان در خوشی و ناز و نعمت هستند!
فرمود: آیا می خواهید من شما را به خوش تر و متنعم تر از آنها آگاه کنم؟!
گفتند: آری! فرمود: خوش تر و متنعم تر از خود آن طیور، کسی است که آنها را بخورد و از آن آب کوثر بیاشامد و به رضوان خداوند متعال فائز آید.
و از امام صادق (ع) روایت شده است که: «کوثر نهری است در بهشت و خداوند آن را به پیغمبرش در عوض پسری که از او فوت شده بود، عنایت کرد.»
و از عطاء روایت است که او گفته است: کوثر حوض رسول الله (ص) است، که مردم در روز قیامت بر آن و بر گرداگرد آن بسیار اجتماع می کنند.
و انس گوید: روزی که رسول الله (ص) در نزد ما بود ناگهان او را چرت و پینکی فرا گرفت؛ و سپس با حال تبسم و شادی، سر خود را بلند کرد. من عرض کردم: ای رسول خدا! سبب خنده شما چیست؟! فرمود: همین اوان برای من سوره ای نازل شد و آن حضرت سوره کوثر را قرائت کرد و سپس فرمود: آیا می دانید کوثر چیست؟ ما گفتیم: خدا و رسول خدا عالم ترند. فرمود: کوثر نهری است که خداوند به من وعده فرموده است و در آن خیر بسیاری است، کوثر حوضی است که امت من در روز قیامت در آن داخل می شوند و تعداد کاسه ها و قدح هایی که در اطراف حوض است و با آن آب بر می دارند، به شماره ستارگان آسمان است و چه بسا افرادی متعین و سرشناس را از کنار آن حوض، می ربایند و دور می کنند و من می گویم: ای پروردگار من! اینها از امت من هستند!
در جواب من گفته می شود: تو نمی دانی بعد از رحلت تو چه کارهایی کرده اند؟! و چه وقایع و حوادثی پیش آورده اند؟!
این حدیث را مسلم در «صحیح» خود آورده است.
و از ابن عباس و ابن جبیر آمده است که: کوثر خیر کثیر است و عکرمه گفته است: مراد از کوثر نبوت و کتاب است و یا مراد قرآن است و ابی بکر بن عیاش گفته است: مراد بسیاری اصحاب و پیروان است.
و بعضی گفته اند: مراد بسیاری ذریه و نسل است و آنقدر از نسل فاطمه زهرا (س) خداوند، ذریه و نسل به رسول الله داده است که عدد آنان به شمارش در نمی آید و امتداد آن تا روز قیامت کشیده است و از حضرت صادق روایت کرده اند که مراد شفاعت است.
و لفظ کوثر قابلیت تمام این معانی را دارد و بنابراین لازم است که بر تمام این معانی حمل شود؛ زیرا خداوند در دنیا به رسول الله خیر کثیر مرحمت کرده است و در آخرت نیز وعده خیر کثیر داده است.
و تمام این اقوال، تفصیل همان کلمة کوثر است که به معنای خیر کثیر در دنیا و آخرت است.

Sources

Keywords